ابراهیم رایگانی - استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه نیشابور (نویسنده مسئول)
محمدامین سعادتمهر - دانشجوی دکترای گروه باستان شناسی دانشگاه مازندران

قصه سنجان منظومه­ای متاخر در مورد مهاجرت زرتشتیان از ایران به هند، در زمان حملات اعراب مسلمان بوده که براساس روایت­های قدیمی تدوین گردیده است. این پژوهش به بررسی مضامین دینی زرتشتیان در اشعار این قصه می­پردازد و اطلاعات حاصل را با واقعیت موجود در کتب اصلی این دین مقایسه می­کند. هدف از انجام این پژوهش شناخت کلی دین زرتشتی در زمان سرایش به همراه تاثیر باورهای رایج و غالب آن دوره با توجه بر محتویات این منظومه بوده است. پرسش اصلی این پژوهش چنین طرح شده که مطالب قصه سنجان، چه میزان با مضامین اصلی دین زرتشتیان هماهنگ بوده و فرهنگ غالب مکان و زمان سرایش منظومه چه تاثیری بر محتوا و نحوه روایت آن داشته است؟ داده­های این پژوهش با سنجش انتقادی متون اصلی دین زرتشتی و متن قصه سنجان صورت پذیرفته و به کمک تحلیل محتوا مورد بررسی قرار گرفته است. در نتیجه مشخص گردید که سراینده این داستان آگاهی کاملی از این دین داشته، اما در موارد بسیاری تحت تاثیر باورهای مکان و زمان خویش، یعنی هندوستان قرون ۱۶-۱۷م. قرار گرفته و حتی بنا به مصلحت از ادبیاتی غریب با دیانت زرتشتی در این منظومه بهره برده است.

قصه سنجان, دین زرتشتی, مهاجرت به هند, پارسیان هند, مضامین دینی