ملیحه عرفانی - استادیار، گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه زابل
فاطمه جهانی شکیب - استادیار، گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه بیرجند
مسعود رضایی - دانش آموخته کارشناسی محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه زابل

تغییرات بوم شناختی شدید تالاب های بین المللی هامون در دهه های اخیر منجر به قرار گرفتن آن در لیست سیاه مونترال شده است. از این رو در این پژوهش پیش بینی و اعتبارسنجی تغییرات نمایه های پرندگان و ماهیان در آینده برای این تالاب ها مورد توجه قرار گرفت. روش مورد استفاده ماتریس آثار متقاطع کی سیم بوده که توسط آن اثر هر متغیر بر دیگر متغیرها در بازه عددی ۳+ (اثر شدید و مثبت) تا ۳- (اثر شدید و منفی) توسط متخصصان محیط زیست ارز ش گذاری شده است. با توجه به محدودیت های این روش از نظر تعداد متغیرها و فراوانی متغیرها، عوامل اثرگذار بر این نمایه ها در چهار دسته کلی تحت عنوان متغیر اقتصادی، اجتماعی، مدیریت حیات وحش و مدیریت منابع آب در نظر گرفته شد. به منظور به دست آوردن احتمالات متغیرها و پیش بینی ارزش نمایه ها در سال ۱۴۱۲، از مد نظرات استفاده و روند آینده شبیه سازی شد. اعتبارسنجی مدل با استفاده از بازدیدهای میدانی طی دو سال متوالی انجام گرفت. نتایج حاصل از شبیه سازی کی سیم نشان داد که نمایه های پرندگان و ماهیان در طول سال های ۱۳۸۳ تا ۱۴۱۲ روند نزولی خواهند داشت. نمایه پرندگان به ترتیب از ۷۷/۰ به ۲۸/۰ و ماهیان از ۶۰/۰ به ۲۲/۰ خواهد رسید. بر اساس نتایج اعتبارسنجی، صحت مدل قابل قبول است و می توان با اطمینان به نتایج به دست آمده از نظرات کارشناسان در ماتریس اثرات متقاطع اعتماد کرد. این مطالعه نشان داد روش کی سیم به خوبی اثرات متقابل بین اجزاء سیستم را بررسی می کند و از این طریق قادر به پیش بینی اثرات آینده است. عوامل اقتصادی و اجتماعی ضعیف، خود منجر به بدتر شدن وضعیت نمایه های ماهیان و پرندگان می شود و با بدتر شدن این شرایط، فشار بر منابع نیز بیشتر خواهد شد. روند نزولی مدیریت حیات وحش و منابع آب نیز هشداری جدی است که باید مورد توجه تصمیم گیران قرار گیرد. تغییرات بوم شناختی شدید تالاب های بین المللی هامون در دهه های اخیر منجر به قرار گرفتن آن در لیست سیاه مونترال شده است. از این رو در این پژوهش پیش بینی و اعتبارسنجی تغییرات نمایه های پرندگان و ماهیان در آینده برای این تالاب ها مورد توجه قرار گرفت. روش مورد استفاده ماتریس آثار متقاطع کی سیم بوده که توسط آن اثر هر متغیر بر دیگر متغیرها در بازه عددی ۳+ (اثر شدید و مثبت) تا ۳- (اثر شدید و منفی) توسط متخصصان محیط­زیست ارز ش­گذاری شده است. با توجه به محدودیت­های این روش از نظر تعداد متغیرها و فراوانی متغیرها، عوامل اثرگذار بر این نمایه ها در چهار دسته کلی تحت عنوان متغیر اقتصادی، اجتماعی، مدیریت حیات­وحش و مدیریت منابع آب در نظر گرفته شد. به­منظور به دست آوردن احتمالات متغیرها و پیش بینی ارزش نمایه­ها در سال ۱۴۱۲، از مد نظرات استفاده و روند آینده شبیه­سازی شد. اعتبارسنجی مدل با استفاده از بازدیدهای میدانی طی دو سال متوالی انجام گرفت. نتایج حاصل از شبیه­سازی کی­سیم نشان داد که نمایه های پرندگان و ماهیان در طول سال­های ۱۳۸۳ تا ۱۴۱۲ روند نزولی خواهند داشت. نمایه پرندگان به ترتیب از ۷۷/۰ به ۲۸/۰ و ماهیان از ۶۰/۰ به ۲۲/۰ خواهد رسید. بر اساس نتایج اعتبارسنجی، صحت مدل قابل قبول است و می توان با اطمینان به نتایج به­دست آمده از نظرات کارشناسان در ماتریس اثرات متقاطع اعتماد کرد. این مطالعه نشان داد روش کی­سیم به خوبی اثرات متقابل بین اجزاء سیستم را بررسی می­کند و از این طریق قادر به پیش بینی اثرات آینده است. عوامل اقتصادی و اجتماعی ضعیف، خود منجر به بدتر شدن وضعیت نمایه های ماهیان و پرندگان می شود و با بدتر شدن این شرایط، فشار بر منابع نیز بیشتر خواهد شد. روند نزولی مدیریت حیات­وحش و منابع آب نیز هشداری جدی است که باید مورد توجه تصمیم گیران قرار گیرد.  

تالاب, هامون, KSIM, شبیه سازی متقاطع, نمایه.