سمانه عبداللهی - دانشجوی کارشناسی ارشد دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان
محمدامیر دلاور - عضو هیات علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان
پرویز شکاری - عضو هیئت علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه رازی کرمانشاه

از چند دهه اخیر تاکنون استخراج و فرآوری فلزات به عنوان یکی از عوامل اصلی آلودگی محیط زیست به شمار می‌رود. استخراج فلزات از مواد معدنی معمولا باعث به وجود آمدن مقادیر زیادی زباله‌ها، پس ماندها و فاضلاب‌های معدنی شده که اغلب دارای غلظت بالایی از فلزات اسیدی نظیر سرب، روی، کادمیم و مس هستند که از مهم‌ترین منابع فلزات سنگین در محیط پیرامون ما محسوب می‌شوند. هدف از این مطالعه بررسی تغییرات مکانی آلودگی با استفاده از تکنیک زمین آمار در منطقه انگوران زنجان است. در این تحقیق 315 نمونه خاک بر روی شبکه های منظم با فواصل 500 متری در منطقه انگوران زنجان که دارای معادن و کارخانه های فرآوری متعدد این عناصر هستند در مساحتی بالغ بر 10000 هکتار جمع آوری گردید. مقادیر تبادلی و کل عناصر آلوده کننده با دو روش DTPA و اسید نیتریک اندازه‌گیری شدند. نتایج نشان داد غلظت سرب و روی در اطراف معادن و کارخانه های فرآوری آن ها خیلی بیشتر از حد مجاز بوده و برای کادمیم نیز در آستانه ی خطر است. محاسبه های ضریب همبستگی بین عناصر آلوده کننده ارتباط بسیار بالایی را بین عناصر مختلف نشان داده به طوری که ضریب همبستگی بین غلظت روی و سرب 97/0 و بین روی و کادمیم 89/0 به دست آمد. مطالعات واریوگرافی نشان داد مدل کروی با دامنه های 3421، 4380، 4529 متر به ترتیب بهترین مدل برازش داده شده برای عناصر روی، سرب و کادمیم است. روش کریجینگ معمولی برای تخمین مقادیر سرب و روی در نقاط نمونه برداری نشده استفاده گردید. نتایج نشان داد حداکثر مقدار سرب، روی و کادمیم در اطراف معادن و کارخانه های فرآوری آن ها بوده و با افزایش فاصله از این مقدار کاسته می شود. نقشه خطای تخمین سرب، روی و کادمیم در منطقه نشان داد که در نقاط نمونه برداری شده کم‌ترین خطای تخمین و با افزایش فاصله نمونه‌ها خطای تخمین افزایش یافته است

آلودگی خاک، پهنه بندی، کریجینگ، کالسمین