عبدالرضا دادبود - گروه جغرافیا و برنامه ریزی، دانشکده علوم جغرافیای و برنامه ریزی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران؛
علی زنگی آبادی - گروه جغرافیا و برنامه ریزی، دانشکده علوم جغرافیای و برنامه ریزی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

مهم­ترین عامل در آسیب­پذیری بافت­های شهری در هنگام زلزله به مشخصه­های کالبدی نظیر قدمت ابنیه، مصالح، تعداد طبقات، عرض معبر و درجه آسیب­پذیری بر می­گردد. بر همین مبنا هدف پژوهش حاضر تحلیل آسیب­پذیری بافت کالبدی مناطق مرکزی شهر گرگان نسبت به نواحی پیرامونی در برابر زلزله است. در این پژوهش از روش خوشه­ای و رائو (R.H.C) استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش شامل مشخصات ۴۰۰ مورد از ساختمان­های شهر گرگان است که براساس فرمول کوکران تعیین شده است. یافته­های پژوهش نشان می­دهد بر اساس نتایج آزمون همبستگی رگرسیون، رابطه متغیر آسیب­پذیری با عرض معتبر مستقیم و متوسط، با قدمت ساختمان مستقیم ­متوسط، با نوع مصالح مستقیم قوی، با تعداد طبقات مستقیم قوی و در نهایت با تعداد واحد در ساختمان مستقیم و ضعیف است. بر اساس نتایج رگرسیون، به ترتیب مصالح ساختمانی و تعداد طبقات بیشترین تاثیر را در آسیب­پذیری بافت کالبدی مناطق شهری دارند و پس از آن قدمت ابنیه، دسترسی به معبر و در نهایت تعداد واحد مسکونی در ساختمان در رده­های بعدی قرار دارند. نتایج حاصل از مقایسه میزان آسیب پذیری کالبدی بافت مرکزی و پیرامونی شهر گرگان نشان­دهنده آن است که میانگین تراکم واحدهای مسکونی (معادل ۹۲/۱) در بافت مرکزی کمتر است. قدمت ابنیه بافت مرکزی (برابر با ۳۱/۲) بیشتر است. طبقات ساختمان های بافت پیرامونی (برابر با ۲۹/۱­) از ارتفاع بیشتری  برخوردار هستند. در زمینه شاخص دسترسی واحد­ها به معبر (معادل ۳۳/۲)، ساختمان­های بافت پیرامونی از دسترسی مناسب­تری به معابر عریض­تر برخوردار هستند. شاخص نهایی مربوط به میزان آسیب­پذیری ساختمان­ها در منطقه مرکزی و پیرامونی نشان می­دهد که میانگین بافت پیرامونی برابر با ۴۲/۲ است و در نتیجه، ساختمان­های این بخش از آسیب­پذیری کمتری برخوردار می­باشند.

آسیب پذیری, زلزله, بافت مرکزی, بافت پیرامونی, شهر گرگان