طیبه صابری - دانشجوی کارشناسی ارشد گروه زیست شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران
مهدی حسن شاهیان - استاد گروه زیست شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران

مقدمه: امروزه یکی از اصلی ترین مشکلات زیست محیطی آلودگی هیدروکربنی ناشی از فعالیت های صنعت نفت و پتروشیمی است. نشت تصادفی نفت در محیط در طول اکتشاف، تولید، حمل ونقل و ذخیره فرآورده های نفتی اتفاق می افتد. فناوری هایی که معمولا برای اصلاح خاک استفاده می شوند، گران هستند و ممکن است به تجزیه ناقص آلاینده ها بینجامند. تجزیه زیستی فناوری مقرون به صرفه ای برای احیای مناطق آلوده به نفت است. مواد و روشها: در این پژوهش، برای جداسازی باکتری های تجزیه کننده نفت خام نمونه برداری از خاک و لجن نفتی از ۷ منطقه آلوده نفتی در مسجدسلیمان انجام گرفت. برای تعیین فراوانی باکتری های هتروتروف و تجزیه کننده، شمارش باکتری ها با روش سریال رقت و MPN انجام شد. ۲۴ سویه با روش غنی سازی کشت در محیط بوشنل هاس براث حاوی نیم درصد نفت خام جداسازی شدند. سپس براساس رنگ آمیزی گرم و خصوصیات کلنی تست گسترش نفت، هیدروفوبیسیته سطح سلولی و فعالیت امولسیون کنندگی سویه ها برای غربال گری نخستین بررسی شدند. در مرحله نهایی، غربال گری ۱۰ سویه برتر با روش اسپکتروفتومتری و گراویمتری با غلظت نیم درصد نفت خام صورت گرفت. برای تایید نهایی، تجزیه آنالیز کرماتوگرافی گازی (GC) روی سویه برتر انجام شد. نتایج: سویه های شناسایی شده، متعلق به جنس های Rhodococcus jostii strain D۳ وArthrobacter citreus strain E۳ بودند. دو سویه برتر برای بررسی اثر غلظت های مختلف نفت خام، اثر مواد مغذی، اثر زمان و کشت مخلوط بررسی شدند. بیشترین میزان گسترش نفت مربوط به سویه F۳ و بیشترین میزان امولسیون کنندگی مربوط به سویه E۳ بود. سویه D۳ با ۴۱درصد تجزیه در غلظت ۵/۴ و سویه E۳ با ۵/۷۳درصد تجزیه در غلظت ۵/۱ بهترین نتایج را در پاسخ به غلظت های مختلف نفت خام نشان دادند. آنالیز گاز کرماتوگرافی تایید کرد که سویه D۳ قابلیت حذف بیش از ۹۵درصد نفت در غلظت نیم درصد را دارد. بحث و نتیجهگیری: سویه های شناسایی شده، ظرفیت زیادی در حذف آلودگی های هیدروکربنی دارند و در آینده می توان از آنها در سطح میدانی برای کاهش و حذف آلودگی های نفتی در مناطق آلوده بهره گرفت.

آلودگی نفتی, مسجدسلیمان, نفت خام, باکتری, تجزیه زیستی