امید فانی مکی - Animal Science Dept., Birjand University, Birjand, I.R. Iran
آرش امیدی - Animal Health Management Dept., Shiraz University, Shiraz, I.R. Iran
سید احمد هاشمی نژاد - Horticultural Science & Pharmaceutical Dept., University of Applied Science and Technology, Jahad Daneshgahi, Kashmar, I.R. Iran

زمینه و هدف: آسپرژیلوس فلاووس (Aspergillus flavus) مهم ترین قارچ تولید کننده آفلاتوکسین B۱ است. این توکسین می تواند از طریق زنجیره غذایی وارد بدن انسان شده و مسمومیت ایجاد کند. این مطالعه با هدف بررسی اثر اسانس آویشن (Thymus vulgaris L.)، خارمریم (Silybum marianum L.) و صبر زرد (Aloe vera) بر رشد قارچ آسپرژیلوس فلاووس و تولید آفلاتوکسین B۱ انجام شد. روش بررسی: در این مطالعه تجربی غلظت های صفر، ۱۰۰، ۲۰۰، ۳۰۰ و ۴۰۰ قسمت در میلیون (ppm) از اسانس گیاهان مورد مطالعه در چهار تکرار استفاده شدند. برای سنجش حداقل غلظت مهار کنندگی (MIC) و حداقل غلظت کشندگی (MFC) کلنی قارچ، از محیط کشت غنی (Yeast Extract Sucrose) استفاده شد. غلظت آفلاتوکسین B۱ و اجزای عمده اسانس ها به ترتیب با استفاده از روش های کروماتوگرافی لایه نازک (TLC) و گاز کروماتوگرافی جرمی (GC-Mass) اندازه گیری شدند. یافته ها: مهمترین اجزای تشکیل دهنده اسانس های آویشن، خارمریم و آلوئه ورا به ترتیب کارواکرول، سیلی دیانین و گلوکومانان ها بودند. کمترین بازده تولید آفلاتوکسین B۱ متعلق به غلظتppm ۲۰۰ از اسانس آویشن بود، (۰۰۱/۰=P). در مقابل، بیشترین بازده تولید توکسین در تیمار حاوی ppm ۱۰۰ اسانس آلوئه ورا مشاهده شد، (۰۱۳/۰=P). بدین ترتیب، حداقل غلظت مهار کنندگی اسانس آویشن ppm۲۰۰ و حداقل غلظت کشندگی آن ppm۴۰۰ برآورد شد. نتیجه گیری: هر سه اسانس آویشن، خارمریم و آلوئه ورا دارای اثر ضد قارچی بر روی آسپرژیلوس فلاووس بودند. احتمالا ترکیبات فنولیک موجود در اسانس آویشن بیشترین فعالیت ضد قارچی را بر علیه تولید آفلاتوکسین B۱ در مقایسه با دو اسانس دیگر موجب شده است. با توجه به نتایج بدست آمده به نظر می رسد، افزودن اسانس آویشن به مواد خوراکی می تواند از رشد قارچ و تولید آفلاتوکسین ممانعت کند.

Thymus vulgaris L., Silybum marianum L., Aloe vera, Aspergillus flavus, Aflatoxin B۱, آویشن, خارمریم, صبر زرد, آسپرژیلوس فلاووس, آفلاتوکسین B۱