لیلا اکبری - دانشجوی دوره دکتری اصلاح نباتات، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه رازی، کرمانشاه
صحبت بهرامی نژاد - دانشیار گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه رازی، کرمانشاه
کیانوش چقامیرزا - دانشیار گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه رازی، کرمانشاه

بررسی پاسخ های فیزیولوژیکی در گندم نان نقش بسزایی در شناسایی مکانیسم های موثر در افزایش تولید محصول تحت شرایط نامساعد محیطی به ویژه تنش کمبود آب دارد. در این مطالعه نحوه توارث صفات فیزیولوژیک و عملکرد دانه در دو جمعیت گندم پارسی ×بک کراس زمستانه روشن و سیستان ×بک کراس زمستانه روشن تحت شرایط نرمال آبی و تنش کمبود آب آخر فصل با استفاده از طرح ژنتیکی تجزیه میانگین نسل ها مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج حاصل از مقایسه های میانگین نشان داد که در هر دو تلاقی میزان عملکرد دانه در شرایط تنش کمبود آب دچار کاهش شد. به طوری که میانگین عملکرد در جمعیت حاصل از تلاقی پارسی × بک کراس زمستانه روشن، از ۱۲.۶۵ گرم در بوته به ۱۰.۰۳ گرم در بوته و در تلاقی دوم این مقدار از ۱۲.۹۳ گرم در بوته به ۹.۶۸ گرم در بوته کاهش یافت. والد پارسی در مقایسه با والد روشن افت عملکرد بیشتری از خود در اثر تنش کمبود آب نشان داد. بیشترین مقدار وراثت پذیری خصوصی محاسبه شده برای هر دو تلاقی به ترتیب متعلق به محتوای کلروفیل b (۵۲%-۵۲%)، مساحت سطح برگ (۵۰%-۵۰%) و محتوای کلروفیل کل (۴۵%-۴۲%) در شرایط نرمال بود. در شرایط تنش کمبود آب نیز در جمعیت نخست بیشترین مقدار وراثت پذیری خصوصی متعلق به محتوای کلروفیل b (۶۸%)، مساحت سطح برگ (%۶۱) و محتوای کلروفیل کل (۵۴%) و در دومین تلاقی مربوط به محتوای کلروفیل a (۷۸%) و شاخص سطح برگ (۵۶%) بود. مقدار بالای وراثت پذیری خصوصی برای این صفات حاکی از نقش بالای اثر افزایشی در کنترل آن ها و امکان وجود تنوع مناسب برای گزینش مستقیم می باشد.

اثر افزایشی, تنش کمبود آب, عملکرد دانه, گندم نان, وراثت پذیری