مریم مصلحی - استادیار مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی هرمزگان
هاشم حبشی - دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
اکرم احمدی - بخش تحقیقات منابع طبیعی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان گلستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، گرگان، ایران
زهره ذوقی - دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تربیت مدرس

سابقه و هدف: محتوی نیتروژن از جمله مواردی است که تحت عملیات جنگل شناسی ممکن است دستخوش تغییر گردد. با توجه به اهمیت میزان نیتروژن کل خاک و تغییرات فصلی آن، پژوهش حاضر به بررسی این تغییرات در توده‎های آمیخته راش-ممرز در سری یک جنگل شصت‎کلاته استان گلستان پرداخته است. مواد و روشها: برای بررسی تغییرات نیتروژن کل، از بهمن ۱۳۹۲ تا بهمن ۱۳۹۳ در چهار توده یک هکتاری (تیمار مدیریت‎نشده یا شاهد (پارسل ۳۲) و تیمارهای مدیریت‎شده در میانگین ارتفاعی ۸۵۰ متری و جهت شمال شرقی با ساختار دو اشکوبه و میانسال با طول گردش ۱۰ ساله (پارسل ۳۰)، ۷ ساله (پارسل ۳۳) و ۱ ساله (پارسل ۳۱) ، ۲۰ نمونه خاک در هر توده به صورت کاملا تصادفی، از عمق ۲۰-۰ سانتی‎متری برداشته شد و نتایج با استفاده از طرح اندازه‎های تکراری در سطح احتمال ۹۵ درصد مقایسه شد. مقایسه فصلی نیتروژن کل نیز با استفاده از طرح اندازه‎های تکراری انجام گرفت. یافته‎ها: نتایج نشان داد میانگین نیتروژن کل در بین تیمار‎های مدیریت‎شده و مدیریت نشده از اختلاف معنی‎داری برخوردار است. تیمار مدیریت نشده ۳۲ (شاهد) و تیمار مدیریت شده ۳۱ با میزان ۱۱/۵ و ۴۸/۳ گرم در کیلوگرم، به‎ترتیب بیشترین و کمترین مقدار نیتروژن کل را به خود اختصاص دادند. تیمار مدیریت شده ۳۰ با میزان ۸۰/۴ گرم در کیلوگرم، مقدار نیتروژن نزدیک به شاهد بود. مقایسه فصلی نیتروژن در کلیه تیمار‎ها نیز اختلاف معنی‎داری را نشان داد. در تیمار‎های شاهد و مدیریت شده ۳۰، ۳۱ و ۳۳، فصل های تابستان با مقادیر ۳۱/۴، ۰۵/۳، ۴/۲ و ۳۱/۴ گرم در کیلوگرم و زمستان ۵۲/۵، ۹۶/۵، ۵۵/۴ و ۷۷/۴ گرم در کیلوگرم به‎ترتیب کمترین و بیشترین مقدار نیتروژن را داشتند. نتیجه‎گیری: با وجود این‎که شیوه تک‎گزینی در مقایسه با سایر شیوه‎های جنگل‎شناسی، تغییرات مثبتی را در بخش روزمینی توده جنگلی ایجاد می‎کند، تغییراتی را نیز در بخش روزمینی و زیرزمینی بوجود می آورد که در سالهای اولیه باعث کاهش شدید نیتروژن کل در بخش زیرزمینی اکوسیستم می شود. کاهش میزان نیتروژن کل در خاک پایدار نیست و به دلیل ویژگی خودتنظیمی و خودپایداری اکوسیستم، میزان نیتروژن با گذشت زمان، به سمت تعادل هدایت می شود. طبق نتایج بدست‎آمده، عملیات جنگل‎شناسی تک‎گزینی، منجر به کاهش میزان نیتروژن کل می‎شود، لذا برای کمک به بازگشت اکوسیستم به حالت تعادل، بایستی طول گردش با توجه به میزان رویش، توان بازسازی توده و رویشگاه محاسبه گردد. با توجه به اختلاف ۳۲/۰ گرم در کیلوگرم نیتروژن در تیمار مدیریت شده ۳۰ با طول گردش ۱۰ ساله نسبت به تیمار شاهد، بهتر است بر طول زمان گردش در این شیوه، ۳ تا ۵ سال افزوده گردد تا اکوسیستم علاوه بر ترمیم شرایط ظاهری توده (تاج پوشش و ...) شرایط ادافیکی خود را نیز ترمیم نماید.

عملیات جنگل‎شناسی, توده آمیخته, محتوی نیتروژن, طول گردش