محمود صفارزاده - دکترای برنامه ریزی حمل و نقل، عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس/استاد دانشکده مهندسی عمران و محیط زیست دانشگاه تربیت مدرس،
الهام آقاشاهی - دانشجوی کارشناسی ارشد برنامه ریزی حمل و نقل، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال

سازمان فضایی از کنش متقابل عناصر موجود در فضا که به منظور رفع نیازمندی های یکدیگر و هم افزایی صورت می پذیرد، شکل می گیرد. هنگامی که روند شکل گیری سازمان فضایی استان با عدم تعادل روبرو باشد توسعه فضایی استان پایدار نخواهد بود. زیرساخت های حمل و نقل از مهمترین عناصر سازمان فضایی استان که می تواند در سایر عناصر و چگونگی توزیع و عملکرد آنها تاثیرگذار باشد. در این تحقیق سعی شده با ارائه روش ابتکاری وضعیت توسعه زیرساخت های حمل و نقل به تفکیک شبکه راه ها، شبکه راه آهن و شبکه حمل و نقل هوایی (فرودگاه ها) مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته و عدم تعادل و عدم توازن سیستم حمل و نقلاستان شناسایی گردد. به منظور تعیین عدم تعادل ها در سیستم حمل و نقل از چهار شاخص استفاده شده است: برخورداری جمعیت از شبکه راه ها، دسترسی مناطق شهری – روستایی به شبکه راه ها، دسترسی مناطق شهری پرجمعیت به ایستگاه های راه آهن، دسترسی مناطق شهری پرجمعیت به سیستم حمل و نقل هوایی. با توجه به داده های موجود با استفاده از نرم افزار GIS سطح پوشش هر یک از زیرساخت های حمل و نقل بر اساس شعاعحوزه نفوذ و تاثیرگذاری آنها و استانداردهای شاخص دسترسی بدست آمده است. با رویهم گذاری لایه ها عدم تعادل در دسترسی به زیرساخت های حمل و نقل تعیین شده است. همانگونه که انتظار می رفت مناطق شمال شرقی و جنوب استان دسترسی مناسبی به زیرساخت های حمل و نقل ندارند که موجب و عدم توسعه یافتگی این مناطق شده است. در حالی که نیمه شرقی استان، با وجود پتانسیل ها و ظرفیت های متعدد در زمینه های طبیعی، نیروی انسانی، اقتصاد و ...، بخش نابرخوردار استان بوده و این عدم توسعه یافتگی، باعث تراکم جمعیتی پایین و مهاجرت های گسترده این بخش از استان شده است.

آمایش، عدم تعادل، سازمان فضایی، دسترسی، زیرساخت های حمل و نقل