عدنان صادقی لاری - دانشجوی دکتری آبیاری و زهکشی دانشکده ی مهندسی علوم آب دانشگاه شهید چمران اهواز
هادی معاضد - دانشگاه شهید چمران
عبدالرحیم هوشمند - استادیار گروه آبیاری و زهکشی دانشکده ی مهندسی علوم آب دانشگاه شهید چمران اهواز
مصطفی چرم - دانشیار گروه خاک شناسی دانشکده ی کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز

آب­شویی نیتروژن از نیمرخ خاک در اراضی تحت آبیاری به­خصوص در شالیزار­ها موجب کاهش راندمان استفاده از نیتروژن و آلودگی آب­های زیرزمینی می­گردد. وضعیتی از خاک که باعث افزایش نگه­داشت یون­های آمونیم و نیترات می­شود از شدت این مشکل می­کاهد. زئولیت­های طبیعی که دارای ظرفیت تبادل یونی بالایی می­باشند، ممکن است جهت جذب آمونیم و به تعویق انداختن آبشویی اضافی نیترات به­کار برده شود. اهداف این تحقیق تاثیر مقادیر مختلف کاربرد زئولیت سدیمی (۰، ۲، ۴، ۸ و ۱۶ گرم زئولیت بر کیلوگرم خاک) بر سرعت حرکت آب در خاک و آب­شویی نیترات و آمونیم به کار برده شده به عنوان کود نیترات آمونیم  به میزان ۳۵۰ کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار در یک خاک لوم­سیلتی تحت شرایط رطوبت اشباع (شالیزاری) بودند. نتایج نشان داد که کاربرد۲، ۴، ۸ و ۱۶گرم زئولیت در هر کیلوگرم خاک باعث افزایش میانگین سرعت حرکت آب در منافذ خاک، به ترتیب به میزان ۰/۵، ۹/۱۹، ۰/۶۸ و ۶/۵۸ درصد نسبت به تیمار شاهد می­شود. ماکزیمم غلظت نسبی (c/c۰) نیترات خروجی از ستون­های خاک در منحنی­های رخنه (BTC) در تمامی تیمار­ها در نزدیکی حجم تخلخل برابر با ۵/۰ اتفاق افتاد. هم­چنین به طور متوسط پس از عبور ۱/۳۹ سانتی­متر آب از خاک اشباع در تیمار­های ۲، ۴ و ۸ گرم زئولیت، مقدار نیترات خارج شده به­ترتیب برابر ۹/۸۶، ۰/۶۶ و ۵/۴۸ درصد مقدار نیترات اضافه شده به سطح خاک بود. میزان آمونیم خارج شده از خاک در تمامی تیمار­ها ناچیز بود (۹۵/۳، ۴۸/۳، ۱۳/۳ و ۲۸/۲ درصد مقدار اضافه شده به سطح خاک)، اما نتایج تحلیل آماری تفاوت معنی­داری را در بین تیمار­های زئولیت­دار در میزان آمونیم خروجی نشان داد. رایطه­ی بین ضریب پراکندگی هیدرودینامیک نیترات در خاک با سرعت حرکت آب در منافذ خاک به صورت توانی بوده و با افزایش مقدار زئولیت در خاک مقدار این ضریب افزایش بیش­تری یافت

زئولیت, نیترات, آمونیم, منحنی رخنه, انتشار هیدرودینامیک