محمدرضا حقی - دکتری شهرسازی، استادیار دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه رازی، کرمانشاه

بازخوانی رد پای عوامل فرهنگی و اجتماعی در ساخت و بافت شهرها یکی از راهکارهایی است که می تواند ما را در دستیابی به هویتشهرها یاری رساند. بافت قدیم شهرها دربردارنده اطلاعات مفیدی از شرایط مختلف محیطی، اقلیمی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگیشهرها در گذشته هستند. از اینرو استخراج مبانی فرهنگی و اجتماعی تاثیرگذار بر بافت قدیم شهرها و انعکاس آن در توسعه های آتیمی تواند در زمینه های مختلف اجتماعی، فرهنگی، کالبدی، اقتصادی و زیست محیطی نتایج مثبتی را در پی داشته باشد. از اینرو، در اینتحقیق با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و بر مبنای مطالعات اسنادی و مشاهدات میدانی، سه شهر در اقلیم سرد و کوهستانی ایرانانتخاب و مورد مطالعه قرار گرفته اند. در این مطالعه پیشینه تاریخی، ویژگی های اقتصادی- اجتماعی، ویژگی های فرهنگی، شبکه ارتباطی وفضاهای شهری و برخی فضاهای مهم معماری شهرهای همدان، سنندج و کرمانشاه مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته اند. از جمله تشابهاتمورفولوژی فرهنگی در این شهرها می توان به جدایی گزینی محلات، برپایی مراسم مذهبی در بازارها، حضور کمرنگ زنان در اجتماع و ...اشاره نمود. برخی تفاوت های مورفولوژی فرهنگی آن ها را نیز می توان در تعدد زورخانه ها در کرمانشاه، باریکی و پیچ و خم معابر محلاتیهودی نشین در همدان، ساختار اجتماعی زمین سالاری در شکل گیری محلات سنندج و ... مشاهده نمود. مهمترین پیشنهادات راهبردیاین تحقیق را می توان در بهره گیری از ظرفیت مشارکت مردمی در بازآفرینی محلات قدیم، ارتقای فضاهای نیمه عمومی- نیمه خصوصی درسطح محلات، احیای سنت وقف، روزآمد نمودن فضاهای متروکه قدیمی، تقویت هویت محلی، استفاده چند عملکردی از فضاهای عمومی وغیره خلاصه نمود.

مورفولوژی فرهنگی، هویت شهری، ریخت شناسی ، فرهنگ ایرانی اسلامی، منظر فرهنگی