رضا ابدالی - دانشجوی مقطع دکتری آگروتکنولوژی، مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی ، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه ارومیه
امیر رحیمی - استادیار، دکتری و گیاهان دارویی، مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی و دانشگاه ارومیه، رایانامه
مهری عباسی - دانشجوی مقطع دکتری ژنتیک و به نژادی گیاهی،، مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی و دانشگاه ارومیه

متابولیت های ثانویه گیاهی منابع بی نظیری برای داروها، مواد افزودنی غذایی، طعم دهنده ها و مواد شیمیایی بیوشیمیاییمهم در صنعت هستند. تولید متابولیت های ثانویه مثل اسانس در گیاهان دارویی و معطر علاوه بر کنترل ژنتیکی، تحت تاثیرعوامل محیطی قرار دارد. نوع گونه یا جنس گیاهی، مرحله رشدی و نموی، شرایط فصلی خاص، میزان دسترسی به موادغذایی معدنی و شرایط تنشی از جمله عوامل موثر بر تولید ترکیبات ثانویه هستند. تجمع این متابولیت ها اغلب درگیاهانی که تحت تنش قرار دارند از جمله الیسیتورهای مختلف یا مولکول های سیگنال اتفاق می افتد. متابولیت هایثانویه نقش اصلی را در سازگاری گیاهان با محیط و غلبه بر شرایط تنش بازی می کنند. عوامل محیطی یعنی دما، رطوبت،شدت نور، تامین آب، مواد معدنی و CO۲ بر رشد گیاه و تولید متابولیت ثانویه تاثیر می گذارد. فناوری های کشت سلول های گیاهی ابزار موثری برای مطالعه و تولید متابولیت های ثانویه گیاهی در شرایط in vitro است. محیطهیدروپونیک را هم می توان به عنوان تکنیکی برای تولید متابولیت های ثانویه به کار گرفت. هدف این مقاله مروری بر برخیاز راهکارهای افزایش میزان متابولیت های ثانویه در گیاهان دارویی است.

متابولیت ثانویه، الیسیتور، تنش، گیاه دارویی