سمیه بیطرف - گروه معماری، دانشکده فنی و مهندسی، واحد ساوه، دانشگاه آزاد اسلامی، ساوه، ایران
محسن کاملی - گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجائی، تهران، ایران
بهرام صالح صدق پور - گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجائی، تهران، ایران

پیشینه و اهداف: با توجه به گسترش مکانی- محتوایی حوزه­های دانش، توجه به رویکردهای نو در آموزش، با تاکید بر فرصت­ ها و محدودیت­ ها، ضروری است. بنابراین، در این مقاله ارائه الگوی آموزشی مناسب با رویکرد قابلیت محیطی (شامل ویژگی های محیطی و خصوصیات فیزیکی، فرهنگی، رفتاری و ادراکی کاربران) در سطوح مختلف، در آموزش طراحی مجموعه­های مسکونی مورد نظر است. پژوهش­های انجام گرفته در این­باره در دو موضوع آموزش معماری مسکونی و قابلیت­های محیطی قابل بررسی هستند. در این راستا هدف مقاله، بررسی مبانی آموزش معماری با رویکرد قابلیت ­ محیطی و حد مطلوب ارتباط محیط و انسان در فضای مسکونی و ارائه الگوی عملیاتی در برنامه­ریزی آموزشی درس طراحی معماری مسکونی است. در حقیقت واکاوی معیارهای بنیادین طراحی مجموعه­های مسکونی در مقوله آموزش معماری با تمرکز بر ارتقاء کیفی این فضاها، معطوف به ابعاد پایداری در این تحقیق مورد نظر است. روش ها : این تحقیق بر حسب هدف، کاربردی و بر حسب نحوه گردآوری داده­ها، توصیفی، از نوع پس رویدادی (علی- مقایسه ای) است. در مرحله اول تحقیق، به روش کیفی و توصیفی به بررسی و جمع آوری مولفه­های اثرگذار بر آموزش معماری در طراحی مجموعه­های مسکونی به کمک منابع کتابخانه­ای و میدانی و مصاحبه ساختار نایافته با متخصصان پرداخته شد. ابزار تحقیق در این مرحله، پرسش نامه مستخرج از مدل اولیه است و مصاحبه با متخصصان به کمک مقیاس لیکرت انجام شد که شامل شش عامل ۱- عوامل محیطی ۲-عوامل فردی ۳- برنامه ریزی آموزشی ۴- پی سی کی آموزش ۵- پی­سی­کی مدرس ۶- عوامل درونی و بیرونی است که در دو مرحله با هدف بالا بردن روایی صوری(تایید پرسش نامه توسط متخصصان) و پایایی پژوهش صورت گرفت. جامعه آماری شامل خبرگان و متخصصان در دو حوزه مدرسان دانشگاه و دست اندرکاران طراحی معماری مسکونی بودند. روش نمونه گیری به دلیل حفظ اصل جامعیت و رعایت تنوع جامعه، به صورت هدفمند انتخاب شده است. مرحله دوم تحقیق در جهت انجام کار محاسباتی و آماری تحقیق، به لحاظ هدف تبیین و پیش بینی؛ به کشف متغیرها به کمک ابزار تحلیل عاملی پرداخته شد. سپس رتبه بندی عامل­های کشف شده موثر بر آموزش معماری مسکونی انجام گرفت. یافته ها: نتایج به دست آمده آمار توصیفی پرسش­شوندگان از هر دو جنس خانم و آقا با تحصیلات کارشناسی ارشد و دکترا و شغل هیات علمی، مدرسان دانشگاه و دست اندرکاران معماری مسکونی، در سه بازه سنی کمتر از ۴۰ سال، ۴۰ تا۶۰ سال و ۶۰ سال به بالا می باشد. یافته­ها نشان داد هرشش عامل بر آموزش معماری اثرگذارند. از میان تمام این مولفه­ها ­پی­سی­کی آموزش و عوامل محیطی بیشترین تاثیر را داراست. نتیجه گیری: براساس مطالعات انجام شده و نتایج مطالعات آماری، الگویی جامع و عملیاتی برای برنامه­ریزی آموزش طراحی معماری مسکونی تدوین شد. در این الگو، تی­پی­سی­کی و مولفه­های محیطی (شامل طراحی نور، طراحی رنگ، رفتار قلمرو پایی، تهویه، تجهیزات محیطی، امنیت و احترام به محیط) به عنوان موثرترین مولفه­های عامل محیطی در آموزش معماری مسکونی مطرح شدند. همچنین با توجه به تاکید بر تعامل مدرس و دانشجو و نقش راهنما بودن مربی و تسهیل­گری مدرس در نوع روش آموزش، ویژگی مهم این الگو، محوریت مولفه­­های یاد شده در سه حوزه یاد دهنده (مدرس)، یادگیرنده (دانشجو) و محیط است. 

آموزش, قابلیت های محیطی, مسکن, طراحی معماری