علی ابراهیم زاده - دانشجوی دکتری مهندسی عمران، دانشکده مهندسی عمران، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
مهدی ضرغامی - استاد، دانشکده مهندسی عمران و پژوهشکده محیط زیست، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.
وحید نورانی - استاد، دانشکده مهندسی عمران و پژوهشکده محیط زیست، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

سدها در مهار سیلاب و کاهش خسارت آن نقش موثری دارند و از طرف دیگر در خلال سیلاب، بروز پدیده روگذری و عبور آب از روی سد همواره آن را تهدید می نماید. بنابراین به منظور حفظ ایمنی سد در برابر سیلاب و همچنین حفظ کارایی سد، بایستی بین تراز آب مخزن سد و ریسک روگذری آن تعادل ایجاد نمود. با استفاده از پویایی سیستم ها می توان مجموعه ای از عوامل پیچیده، مرتبط و موثر در پدیده روگذری را در کنار یکدیگر قرار داده و تاثیر سناریوهای مختلف را بر روی ریسک روگذری بررسی نمود. در این تحقیق با استفاده از توسعه مدل پویایی سیستم ها، تاثیر پارامترهای مختلف بر روی ریسک روگذری سد حاجیلر چای با شبیه سازی مونت کارلو بررسی شده است. سپس با استفاده از یک استاندارد معتبر، تلفات ناشی از شکست سد مذکور به میزان ۴۴۱ و ۱۱۸ نفر به ترتیب برای حالت های بدون هشدار و با هشدار کافی تخمین زده شده و میزان ریسک روگذری قابل قبول 〖۲/۲۷×۱۰〗^(-۶) محاسبه شده است. بر مبنای این ریسک، تراز قابل اطمینان برای آب سد حدود۷۰/۱۰۴۰ متر تعیین گردیده و سطح اراضی قابل توسعه در پایین دست سد حدود ۱۶۶۰ هکتار برآورد شده است. همچنین نتایج نشان می دهد با افزایش عمر سد، مخصوصا بعد از ۲۰ سال، با انباشت رسوب و نشست سد، میزان ریسک روگذری افزایش یافته و با عنایت به افزایش چشمگیر ریسک روگذری ناشی از تغییر نوع سر ریز سد به منظور صرفه جویی در هزینه احداث آن، لزوم اقدام برای کاهش ریسک از جمله کنترل تراز آب مخزن سد ضروری می باشد.

ایمنی سد, تراز آب مخزن سد, تراز قابل اطمینان, سد حاجیلر چای, سیلاب