غلامرضا فتح آبادی - Faculty of Science, Urmia University
خلیل رضایی - Department of Sedimentology, Faculty of Science, Kharazmi University, Iran.
ژاله پیرخراطی - Faculty of Science, Urmia University, Iran
فاطمه کاکویی - Center for Applied Research, Geological Survey of Iran.

بررسی و پهنه بندی پارامترهای کیفیت آب زیرزمینی جهت تعیین کاربری های مختلف اهمیت بسزایی دارد. گاه، نوع و کیفیت رسوبات کواترنر تاثیر بسزایی در این پارامترها دارند. هدف از این تحقیق ارزیابی کیفی آب زیرزمینی در رسوبات کواترنری دشت جوین واقع در شمال شرق ایران و ارزیابی تغییرات مکانی کیفیت آب زیرزمینی در بخش های مختلف دشت و تعیین عوامل موثر بر آن است. در این مطالعه برای ارزیابی کیفیت شیمیایی آب زیرزمینی تلفیقی از روش های آماری مانند تجزیه خوشه ای و ضرایب همبستگی و روش های هیدروشیمیایی مانند نسبت های یونی و نمودارهای ترکیبی به کار گرفته شد. بر اساس نتایج تجزیه خوشه ای می توان آبخوان را به چهار زون تقسیم کرد که هر زون ترکیب شیمیایی متفاوتی دارد. بر اساس تطبیق لایه های اطلاعاتی (گروه بندی کیفیت آب زیرزمینی با رخنمون های کواترنری منطقه)، به لحاظ زمین شناسی، چاه هایی که از لحاظ کیفیت آب زون ۱ را تشکیل می دهند در پهنه ساختاری آبرفت های درشت دانه کوهپایه ای، چاه هایی که زون ۲ را تشکیل می دهند در ساختارهای بادبزنی آبرفتی جوان، و چاه هایی که زون ۳ و۴ را تشکیل می دهند در نهشته های پهنه سیلابی واقع شده اند. تیپ غالب آب در جهت حرکت آب زیرزمینی از ارتفاعات جنوبی دشت به سمت شمال دشت تا رودخانه کال شور (از زون ۱ به سمت زون ۴) از بی کربناته سدیک به سولفاته سدیک و در نهایت به کلرور سدیک تغییر می کند. این روند بر اساس تطبیق نمودار کاتیون سدیم با آنیون های سولفات و کلرید به دست آمد. لیتولوژی حاشیه دشت و رسوبات حاصل از هوازدگی آن ها در دشت این پهنه بندی را تایید می کند. در بررسی نسبت های یونی، منشا سدیم از هوازدگی پلاژیوکلاژها آلبیت و تبادل یونی، منشا منیزیم از گرانیت های بالادست، و منشا کلسیم تبادل یونی با رسوبات کواترنری آبخوان است.

groundwater quality, quaternary, layer adaptation, cluster analysis, ionic ratios, Jovin., تطبیق لایه تجزیه خوشه ای, جوین, کیفیت آب زیرزمینی, کواترنری, نسبت های یونی