محسن احد نژاد روشتی - دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه زنجان
اشرف عظیم زاده ایرانی - دانشجوی دکترای جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تهران
سعید نجفی - گروه جغرافیا، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

هدف اصلی این تحقیق تحلیلی برروند تغییرات کاربری اراضی و ارزیابی فرصت ها و موانع پیشرفت و رشدشهر زابل می باشد.بدین منظور تصاویر ETM، TIRS و OLI ماهواره لندست۵، ۷ و ۸ در بازه زمانی ۱۳۹۴-۱۳۶۵ انتخاب گردید.سپس شاخص ها در دوگروه عوامل داخلی و خارجی طبق نظرکارشناسان دلفی استخراج گردید.نتایج نشان داد که در شهر زابل بیشترین تغییرات کاربری اراضی؛در بخش اراضی کشاورزی به اراضی ساخته شده به خاطر افزایش جمعیت و نیاز به مسکن و سایر کاربری های مورد نیاز شهری صورت گرفته است.به طوری که در طی ۲۹ سال مورد مطالعه،اراضی ساخته شده از ۲۵۷۸.۱۰ هکتار درسال ۱۳۶۵ به ۳۴۱۹.۹۲ هکتار درسال ۱۳۹۴رسیده است.همچنین نتایج حاصل از مدل هلدرن درشهر زابل نشان داد که درفاصله ی سال های ۱۳۶۵- ۱۳۹۴ حدود ۸۵ درصد از رشد فیزیکی شهر،مربوط به رشد جمعیت و ۱۵ درصد رشد،مربوط به رشد افقی و اسپرال شهر بوده است که به کاهش تراکم ناخالص جمعیت و افزایش سرانه ی ناخالص زمین شهری منجر شده است.شهر زابل از نظر عوامل داخلی وخارجی دچار ضعف بوده اما شدت آن درعوامل خارجی بیشتر بوده،اما با توجه به تهدیدهای جدی،شهر زابل با ضعف روبه رو بوده و نوع استراتژی آن از نوع تدافعی نیز حاصل شده است.بدین ترتیب می توان گفت توسعه شهر زابل طی سالهای ۱۳۹۴-۱۳۶۵ نامتوازن بوده که نشانگر تغییرات بی رویه اراضی کشاورزی به ساخته شده که نیازمند هدایت،رشد و توسعه شهر با برنامه های مطلوب است.به عبارتی درکنار تامین احتیاجات مسکن و سایر خدمات مورد نیاز شهرها از ساخت و سازهای بی رویه جلوگیری کرد.

تغییرات کاربری اراضی, مدل هلدرن, سیستم اطلاعات جغرافیایی, شهر زابل