زینب رستمی - دانشجوی دکتری اصلاح نباتات، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ایلام
آرش فاضلی - دانشیار گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ایلام

هدف: گل سازوئی (Scrophularia striata) گیاهی متعلق به خانواده گل میمون (Scrophulariaceae) است. نظر به اهمیت ترکیبات فنیل پروپانوئیدی در این گیاه، شناسایی و جداسازی ژن های کد کننده آنزیم­های سینامات ۴- هیدروکسیلاز (C۴H) و چالکون سنتتاز (CHS) دخیل در مسیر بیوسنتز این ترکیبات و همچنین ارزیابی بیان ژن های مذکور تحت تاثیر محرک های گوناگون غیر زیستی انجام شد. مواد و روش ها: بذور گیاهان وحشی رشد یافته در اطراف دانشگاه جمع­آوری و در شرایط گلخانه­ای کشت داده شدند. قبل از مرحله گلدهی نمونه برداری صورت گرفت. استخراج RNA، سنتز cDNA، جداسازی و تعیین توالی ژن­های CHS و C۴H در ریشه این گیاه برای اولین بار به طور موفقیت آمیزی انجام گرفت. بیان ژن های مذکور تحت تاثیر سه الیسیتور سالیسیلیک اسید (SA)، جاسمونیک اسید (JA) و جیبرلیک اسید (GA) هر کدام در غلظت­های ۱۰۰ و ۳۰۰ پی­پی­ام در قالب طرح کاملا تصادفی در سطح رونوشت به روشRealTimePCR انجام شد. نتایج: نتایج آنالیز بیان ژن نشان داد که در بین محرک های مورد استفاده، JA و SA در غلظت ۱۰۰ پی­پی­ام بیشترین تاثیر را بر افزایش بیان ژن های C۴H و CHS داشتند. به طوری که در بررسی تاثیر الیستورهای فوق الذکر بر تجمع ترکیبات فنیل پروپانوئیدی این موضوع به طور نسبی تایید شد. همچنین با افزایش غلظت JA و SA بیان ژن های C۴H و CHS کاهش یافت.  نتیجه گیری: نتایج کلی کاربرد الیسسیتورها روی بیان ژن و انباشت متابولیت­های ثانویه نشان داد که کاربرد خارجی محرک­ها در غلظت مناسب احتمالا از طریق القای سیستم دفاعی گیاه می­تواند در بیوسنتز و انباشت متابولیت­های ثانویه با ارزش همچون ترکیبات فنیل پروپانوئیدی در ریشه گل سازوئی نقش داشته باشد و به دنبال آن شناسایی و آنالیز بیان ژن های درگیر در بیوسنتز چنین ترکیبات با ارزشی می تواند در تحقیقات پایه تکمیلی جهت استفاده در صنعت داروسازی و صنایع غذایی موثر واقع شود.

گل سازوئی, الیستور, چالکون سنتتاز, سینامات ۴- هیدروکسیلاز, فنیل پروپانوئید