مهدی حریری - موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.تهران. ایران
سید محمود یوسف ثانی - موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران
سید حسین موسویان - موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران

شناخت معقولات ثانیه فلسفی ، مقدمه ای ضروری در بازشناخت نظام اندیشه فلسفی قاضی سعید قمی به ویژه مخالفت وی با قائلان به اصالت وجود است. این پژوهش با بررسی دقیق و تفصیلی آثار قطعی الانتساب به وی به روش توصیفی- تحلیلی تلاش می نماید آراء و مبانی قاضی درباره معقولات ثانیه فلسفی و احکام آن را استخراج و تحلیل نماید. بررسی ها نشان می دهد وی اصطلاح معقول ثانی را به کار نبرده، بلکه از معقولات ثانیه فلسفی با عنوان «امور عامه» سخن گفته و مفاهیمی همچون، وجود، شیء، امکان و وجوب را از امور عامه برشمرده و آنها را مفاهیمی عام، بدیهی و معانی مصدری عارض و محمول بر همه اشیا می خواند که ضعیف ترین اشیا از جهت تحقق و دارای حظی از وجود در نفس الامر هستند. برخی اقوال وی بر نحوه ای عروض مابعدالطبیعی مفاهیم فلسفی دلالت دارد؛ البته او در بحث جعل، «ماهیت» را مجعول بالذات و دیگر اعراض و لوازم شیء را مجعول بالعرض می داند. تاکید وی بر جعل بسیط، برخی ابهام های یاد شده را برطرف می سازد. از سخن قاضی، دو سطح متمایز از خارجی بودن مفاهیم فلسفی فهمیده می شود: یکی آنکه این مفاهیم بهره ضعیفی از تحقق و عینیت داشته باشند؛ دوم آنکه هیچ تحقق و عینیت زائد بر ذات نداشته باشند.

معقول ثانی فلسفی, امور عامه, قاضی سعید قمی