مهدی ساجدی مهر - دکتری تاریخ ایران بعد از اسلام دانشگاه اصفهان
محمد آزغ - دکتری تاریخ ایران بعد از اسلام دانشگاه اصفهان
قادر محمدی وند ملک آبادی - کارشناس ارشد تاریخ دانشگاه تربیت مدرس
حامد بخشنده نیا - کارشناسی علوم اجتماعی دانشگاه پیام نور گچساران

جنبش قرمطیان یکی از تجلیات شیعی گری افراطی و مهدویانه بود که از دل اسماعیلی گری پدید آمد و توانست برای خود قلمرویی دست و پا کند. عادت اسماعیلی مستقر در اهواز برای امامت محمد بن اسماعیل و اولاد او دعوت خود را شروع کرده بودند. آنها یکی از مبلغین خود را به نام حسین اهوازی را به سواد کوفه فرستادند. حسین اهوازی امر دعوت را در سواد عراق به حمدان الاشعث واگذار کرد. داماد حمدان به نام عبدان الکاتب توانست دو تن از بزرگترین ناشران دعوت قرامطه یعنی ابوسعید جنابی و زکرویه بن مهرویه که هر دو ایرانی بوده اند، را به این مذهب درآورد. ابوسعید جنابی یکی از بنیان گذار این جنبش می باشد. وی احساء قطیف، شهر هجر و بعضی از بنادر دیگر خلیج فارس را تصرف نمود و از سطوت و هیبت او خلافت بنی العباس متزلزل گردید. بعد از وفات ابوسعید پسرش ابوطاهر به جای اونشست. او به بصره، بغداد، حجاز و حرمین، حمله می کرد و راه حجاج را به خطر می افکند. در این میان شنیع ترین عمل او در سال ۷۱۳ ه.ق حمله به مکه و ربودن حجرالاسود بود. در این میان خلفای بنی عباس بر سر مسائل مختلف مدت ها با قرمطیان محاربات شدید داشتند و این نبردها موجبات ضعف طرفین را فراهم می نمود. اعقاب ابوسعید تا سال ۷۶۳ ه.ق حکومت می کردند. آنها سرانجام در اواخر قرن پنجم هجری به وسیله عملیات مشترک سپاهیان سلجوقی و خلیفه عباسی از عراق و همکاری رئیس یک قبیله بدوی عرب، منقرض شدند.

قرمطیان، ابوسعید، ابوطاهر، مناسبات سیاسی، خلافت عباسی