کیوان لطفی - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری و انرژی ، دانشکده معماری و شهر سازی ، دانشگاه هنر اسلامی تبریز
احد نژادابراهیمی - دانشیار دانشکده معماری و شهر سازی،دانشگاه هنر اسلامی تبریز

ضمن شناخت مفهوم کامل نور در سه دین توحیدی اسلام ، یهودیت و مسیحیت از نظر نمادین و معنوی ، کاربرد آن را در معماری این ادیان مورد بحث قرار دادیم و به تمایزات و تشابهاتی پی بردیم . از جمله اینکه در هر سه دین نور نمادی مقدس از جلوه معبود است . اما اختلافاتی هر چند از نظر کاربردی مشاهده می شود مثلا در معماری کنیسه و کلیسا نور بر تمرکز گرایی تاکید دارد . بطور مثال در کنیسه ، نور بر روی سکوی مرکزی کنیسه (تواء ) جایی که خاخام می ایستد متمرکز است، تا هم از نظر عملکردی نور کافی برای مطالعه صفحات تورات تامین شود و هم از لحاظ بصری تاکیدی بر جایگاهش باشد. درمورد نور پردازی کلیسا در مقایسه با کنیسه اختلافاتی دیده می شود . گاهی نور یک تاکید نمادی صرف بر جلوه مسیح است و گاهی بر محراب شرقی متمرکز است. در اینجا شاید از نظر کاربرد نور ، تشابهی بنیادین باشد میان کلیسا با کنیسه . اما نور در مساجد بگونه ای متفاوت بکار رفته است : در بیشتر موارد تمرکز گرایی دیده نمی شود ، چرا که فضای مسجد همانند مدرسه است که در آن همه افراد به مطالعه قرآن و کتاب دعا می پردازند و نمازگزاران خودشان فعال هستند ( بر خلاف کنیسه و کلیسا که در بیشتر موارد نماز گذار صرفا شنونده است ) . از لحاظ قدسی در معماری مساجد از نمادهای صرف استفاده نکرده اند ( در رابطه با نور پردازی) آنها بیشتر این فضا را به وسیله ترکیب نور و رنگ و تضاد های نوری ایجاد کرده اند و جوی روانی و اسرار آمیز و روحانی را خلق کرده اند .

نور در معماری مذهبی ، کنیسه سنندج ، کلیسا سنندج ، مسجد جامع سنندج ، ادیان توحیدی