محسن احتشامی نیا
طاهره علی مرادی

 در کتب تفسیری، علوم قرآنی و اسباب نزول، برای آیات فراوانی، سبب نزول­هایی گزارش شده است. که باید به ارزیابی سند و محتوای آنها همت گماشت. سبب نزول سوره معارج، موضوع اصلی این نوشتار است که روایات این بخش، از جنبه سند و متن نقد و بررسی قرار می­شود. نتیجه آن که روایات از جهت سند، به جز طریق سفیان بن عیینه الهلالی از امام صادق۷ به دلیل یک یا چند اشکال رجالی یا درایه­ای همچون: ارسال سند، راویان ضعیف، عدم استناد روایت به صحابی شاهد نزول؛ ضعیف می­باشند. از جهت متن نیز به دلیل اشکالاتی مانند: ناسازگاری با سیاق سوره، همزمان نبودن داستان با نزول آیات، وجود اضطراب و اختلاف روایات ذیل سوره، مخدوش­اند. در نهایت داستان کشته شدن نعمان بن حارث فهری در واقعه غدیر را - به علت کثرت طرق و هماهنگی با سیاق و محتوای آیات - می­توان به عنوان سبب نزول سوره معارج (خصوصا آیات اولیه) پذیرفت.

اسباب نزول؛ نقد سندی و متنی؛ روایات شیعی و سنی؛ سوره معارج؛ غدیر خم؛ نعمان بن حارث فهری