آرش نصیری زرقانی - دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیای سیاسی دانشگاه تهران
محمد سلگی - دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیای سیاسی دانشگاه تهران

هلال بحران نام منطقه ای است که زبگنیو برژینسکی مشاور امنیت ملی رئیس جمهور وقت امریکا، جیمی کارتر، پس از وقوع بحران های سیاسی در دهه ۱۹۷۰ میلادی، به ویژه در جریان انقلاب اسلامی ایران در پایان این دهه، برای منطقه ای برگزید که از شاخ آفریقا شروع شده و تا سواحل اقیانوس هند امتداد می یابد. دهه ۱۹۷۰ م. از حیث تحولات و وقوع بحران های سیاسی بسیار حائر اهمیت بوده و میتوان گفت که مهم ترین وقایع در سپهر سیاسی و ژئوپلیتیکی منطقه هلال بحران در این بازه زمانی رخ داده است. در این برهه، موجی از انقلاب ها، آشوب ها و ناآرامی های سیاسی در سطح جهانی آغاز شد که در بسیاری از کشورها، سقوط نظام ها و حکومت ها را در پی داشت. در این میان بودند کشورهایی که با وجود سابقه دیرینه نظام سلطنتی و پادشاهی موروثی در آنها، در مقابل نارضایتی ها و مبارزات مردم و یا فعالیت گروه های عمده سیاسی و نظامی نتوانستند مقاومت کنند و درنهایت محکوم به اضمحلال و فروپاشی شدند که نمونه های بارز این موارد در منطقه هلال بحران قابل مشاهده است. مطالعه تطبیقی اینگونه انقلاب ها و پدیده های سیاسی به جهت شناخت بهتر و عمیق تر این رویدادهای مهم همواره موردتوجه اندیشمندان و اهل نظر بوده و بر همین اساس، پژوهش حاضر قصد دارد با رویکرد توصیفی - تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه ای، انقلاب ها و تحولات ضدسلطنتی را در منطقه هلال بحران که در بازه زمانی دهه ۱۹۷۰ م. به وقوع پیوسته اند را مورد مطالعه وواکاوی قرار دهد. طی این پژوهش سه کشور مهم در منطقه موردبحث، که در آنها انقلاب، کودتا و بطورکلی دگرگونی در جهت سرنگونی سلطنت رویداده است مورد شناسایی قرار گرفته که این کشورها عبارتنداز افغانستان ( ۱۹۷۳ م.)، اتیوپی ( ۱۹۷۴ م.) و ایران ( ۱۹۷۹ م.)؛ همچنین برای مقایسه و بررسی تطبیقی در مطالعه تحولات کشورهای فوق الذکر، سه مولفه اصلی علل وقوع، ماهیت و نقش رهبری در این جریانات مورد بررسی قرار گرفته است.

انقلاب، بحران سیاسی، سلطنت، هلال بحران.