ایوب بدراق نژاد - دانشجوی دکتری جغرافیا و نظام سیاست گذاری در نظام برنامه ریزی روستایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
فرهاد عزیزپور - دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
حسن افراخته - استاد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

شناخت پتانسیل ها و نقاط ضعف نواحی هم جوار با مرز می تواند بهترین رویکرد در راستای توسعه فضایی مناطق روستایی مرزی به شمار آید توسعه ای که ناشی از وجود مرز و قابلیت های آن است. هدف تحقیق حاضر بررسی نقش عوامل اثرگذار بر توسعه فضایی نواحی روستایی مرزی در شهرستان گنبدکاووس می باشد. تحقیق حاضر از نوع کاربردی و به لحاظ هدف و ماهیت توصیفی- تحلیلی، مبتنی بر پرسشنامه محقق ساخته و مطالعات میدانی می باشد، جهت تحلیل داده ها از نرم افزار Spss و Gis بهره گرفته شده است. جامعه آماری تحقیق را روستاهای مرزی شهرستان گنبدکاووس تشکیل می دهند. حجم نمونه برای جامعه آماری مذکور با استفاده از فرمول کوکران، ۳۶۴ مورد است که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. ابزار اصلی تحقیق، پرسشنامه استانداردی بود که روایی آن ها به تایید پانلی از متخصصان دانشگاهی صاحب نظران و محققان در بخش روستایی رسید و پایایی آن از طریق آلفای کرونباخ (۷۹۰/۰) در حد مطلوب تایید شد. نتایج حاصل از مدل رگرسیون خطی نشان می دهد از ۶ مولفه مطرح شده از دیدگاه جامعه مطالعه (روستاهای مرزی)،۵ مولفه دارای تاثیرگذاری معنادار و تنها ۱ مولفه دارای تاثیرگذاری نا معناداری بوده، که بیشترین ارتباط و تاثیرگذاری در مولفه بهبود رقابت اقتصادی کاملا مستقیم و سطح معناداری ۹۹ درصدی می باشد. و پس ازآن مولفه حفاظت از محیط زیست، یکپارچگی فضایی، مخاطرات و بهبود کیفیت سطح زندگی، سطح معناداری ۹۵ درصدی را به خود اختصاص داده اند. همچنین میانگین مطلوبیت عوامل تاثیرگذار در توسعه فضایی روستاهای مرزی شهرستان گنبد نشان می دهد که، به ترتیب مولفه رقابت اقتصادی با میانگین (۷۳/۳)، مولفه همکاری و یکپارچگی فضایی با میانگین (۲۶/۳)، مولفه محیط زیست با میانگین (۱۲/۳)، مولفه مخاطرات با میانگین (۰۷/۳)، مولفه بهبود کیفیت زندگی با میانگین عددی (۰۴/۳) و در آخر مولفه تقویت رویکرد مشارکتی با میانگین (۲۱/۲) به عنوان کمترین مولفه در توسعه فضایی نواحی روستاهای هدف مطالعه تاثیرگذار بوده است. فقط مولفه تقویت رویکرد مشارکتی در روستاهای موردمطالعه نتوانسته است در توسعه فضایی این روستاها اثرگذار باشد. بنابراین طبق نتایج تحلیلی داده ها فرضیه: در بین عوامل اثرگذار در توسعه فضایی روستاهای مرزی، عامل بهبود رقابت اقتصادی در محدوده موردنظر بیشترین نقش را ایفا می کند. مورد تایید و معنادار بوده و مورد اثبات قرار می گیرد.

توسعه, روستا, تحلیل فضایی, رقابت اقتصادی, گنبدکاووس