زهره اخوان مقدم - دانشیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم
زهرا قطبی - دانشجوی دکتری دانشگاه اراک
کیوان احسانی - استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه اراک

یکی از اسلوب­های ادبی قرآن، «ما ادراک...» است که در عصر نزول به­کار می رفته و مردمان آن زمان با کارکردهای آن آشنا بوده­اند و بعدها خیلی مورد توجه نبوده است. از آنجا که یکی از وجوه اعجاز قرآن، وجه بیانی آن است، تبیین معنای این اسلوب بیانی، اهمیت این پژوهش را نمایان می­سازد. این اسلوب که تنها در سور مکی قرآن و آن هم سیزده بار ذکر شده، دارای کارکردهای بلاغی متعددی است. پژوهش حاضر با روش تحلیلی-توصیفی، به بررسی معنایی و نیز تحلیل صرفی و نحوی «ما ادراک...» و بسامد قرآنی آن پرداخته و دیدگاه های مفسران در ابعاد مختلف اینگونه آیات و از جمله اینکه خطاب به پیامبر (ص) است یا مطلق انسان و... را تبیین نموده و آن را بسته­ اصطلاحی ادبی خاص قرآن دانسته که برای جلب توجه شنونده، هنگام تفخیم و تعظیم مطلب، به هنگام بیان مباحثی بسیار مهم و تاکید بر آنها، همچون قیامت و شب قدر استفاده می­شود و از نشانه های اعجاز ادبی قرآن است که بهترین اسلوب های بلاغی عرب را طبق اهداف خود به کار برده است.  

اعجاز ادبی, بلاغت قرآن, اسلوب «ما ادراک...»