سیامک شرفی - دکتری ژئومورفولوژی و پژوهشگر جهاد دانشگاهی، واحد لرستان
مجتبی یمانی - استاد جغرافیا طبیعی(ژئومورفولوژی)، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران
مهران مقصودی - دانشیار جغرافیا طبیعی(ژئومورفولوژی)، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران

رخداد زمین­لغزش در محیط­های آبرفتی به عنوان بسترهای مناسب جهت شکل­گیری زیستگاه­های باستانی، باعث تغییرات محیطی از جمله تشکیل دریاچه­های سدی شده است. زمین­لغزش کبیرکوه به عنوان بزرگترین زمین­لغزش دنیا با مسدود کردن مسیر رودخانه کشکان، دریاچه جایدر را شکل داده است. با توجه به تاثیر شکل­گیری دریاچه جایدر در الگوی استقرار زیستگاه­های باستانی دره کشکان، بازسازی ویژگی­های دیرینه مورفومتری دریاچه جایدر در مطالعات محیطی و باستان شناسی ضروری به نظر می­رسد. روش تحقیق میدانی- تحلیلی و از ابزارهای مختلفی مانند نقشه­های زمین­شناسی، توپوگرافی، تصاویر ماهواره­ای، GPS، دوربین نقشه­برداری و نرم افزارهای تحلیل مکانی مانندArc GIS  جهت تعیین پارامترهایی مانند وسعت، حجم آب و رسوب، حداکثر عمق، متوسط عمق، توسعه خط ساحلی و زمان تشکیل و مدت زمان پایداری دریاچه استفاده شده است. نتایج نشان می­دهد که با توجه به بقایای رسوبات دریاچه­ای، وسعت دریاچه جایدر حدود ۲ برابر وسعتی است که در نقشه­های زمین­شناسی و مطالعات قبلی به آن اشاره شده است. براساس بقایای رسوبات دریاچه­ای که نشان دهنده ۴ دوره گرم و خشک و ۴ دوره مرطوب می­باشد و تعیین سن رسوبات با روش ترمولومینسانس، زمان تشکیل دریاچه ۸۵۰۰۰ سال پیش و عمر دریاچه جایدر از زمان تشکیل تا تخلیه حدود ۸۰۰۰۰ سال بوده و در ۵۰۰۰ سال پیش تخلیه شده است. سایر پارامترها نیز نشان دهنده پایداری محیط دریاچه­ای در یک بازه زمانی طولانی در این قسمت از حوضه کشکان می­باشند. 

دیرینه مورفومتری-دریاچه جایدر- زمین لغزش کبیرکوه