غلامرضا براتی - استادیار، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی
محمود احمدی - استادیار، معاون فنی و شبکه ایستگاههای هواشناسی کشور، تهران
ابراهیم میرزایی - دانش آموخته کارشناسیارشد آب و هواشناسی دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی
محمد بیتار - دانش آموخته کارشناسیارشد آب و هواشناسی دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی

ایران مرکزی سرزمینی خشک نیمه خشک است که دچار تنش­های حرارتی چشمگیر است. سرماهای شدید بویژه طی زمستان از جمله مهم­ترین چالش­های این سرزمین است. در تحقیق کنونی برای ترازیابی سرماهای بحرانی ایران مرکزی، دماهای صفر و زیرصفر از داده­های دمای بیشینه روزانه مربوط به مجموع هشت شهر شامل شاهرود، تهران، سمنان، کاشان، اصفهان، یزد، کرمان و بم در بازه آماری ۱۹۸۰-۲۰۱۲ فراهم شد. در نخستین گام با تنظیم جداول پراکنش روزانه، تعداد ۴۷ سرما شناسایی شد بهره­گیری از دو شناسه زمانی و مکانی شامل رخداد سرما دست کم طی دو روز پیاپی و گزارش سرما دست کم در دو ایستگاه، ۱۷ مورد موج هوای سرد را به عنوان سرماهای بحرانی مشخص نمود. تهیه و انتقال داده­های جو از بایگانی NCEP/NCAR  به محیط GRADS، تبدیل آنها به داده­های رقومی طی تاریخ­های رخداد و رسم نقشه­های روزانه و ترکیبی هوا، سه مرحله از کار بود که به طراحی الگوهای همدید انجامید. نتایج نشان داد برای مدل­سازی شار افقی زبانه­های هوای سرد سیبری به سوی ایران مرکزی، تراز ۱۰۰۰ ه. پ مطلوب است. الگوهای این تراز نشان دادند هنگامی­که در ایران مرکزی سرما رخ می­دهد، بیرونی­ترین پربندهای پرارتفاع سیبری اعم از بسته و پشتیبان به ترتیب روی سرزمین پژوهش حضور مستقیم و غیر مستقیم دارند. در الگوی ترازهای بالاتر شامل ۷۵۰، ۵۰۰ و ۳۰۰ ه.پ برای برخی از سرماهای بحرانی بر فراز اروپا و شمال دریای خزر، حضور پرارتفاع های مهاجر مشخص گردید. از این رو می­توان ایران مرکزی را پیوندگاه شار افقی هوای سرد از شمال خاوری و شار عمودی هوای سرد از شمال باختری دانست.

زبانه پرفشار, سیبری, ایران مرکزی, سرمای بحرانی