محسن لیاقت - کارشناسی ارشد رسوب شناسی و سنگ شناسی رسوبی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی
محمدحسین آدابی - استاد، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی

رسوب­گذاری کربنات­های کم­عمق در خلال تریاس پیشین در شمال شرق ایران (سازند سفید­کوه: در پنجره آق­دربند) شاخص است. این سازند به سن اسکیتین پسین در برش نمونه با ناپیوستگی بر روی سازند قره­قیطان واقع شده و به طور ناپیوسته نیز در راس با سازند نظر­کرده پوشیده می­شود. این سازند به منظور ارزیابی مدل رسوبی، کانی­شناسی اولیه کربناته و فرآیند­های دیاژنزی در برش­های کال فقیر (۲۱۵ متر)، کال انگور (۷۵ متر)، کال غالک (۷۰ متر) و کال عنابه (۳۰ متر) با استفاده از مطالعات پتروگرافی و آنالیز­های ژئوشیمیایی مورد بررسی قرار گرفت. مطالعات پتروگرافی منجر به تشخیص ۱۲ ریز­رخساره که در چهار کمربند رخساره­ای: جزرومدی، لاگون و سد واقع در رمپ داخلی و ریز­رخساره­های دریای باز مربوط به رمپ میانی و خارجی، شد. فراوانی رسوبات جزرومدی همراه با رخساره ااییدی سدی و نبود سد بزرگ ریفی و رسوبات توربیداتی (calciturbidite) حاکی از رسوب­گذاری این سازند در یک سیستم رمپ هم­شیب کربناته می­باشد. فراوانی اجزاء اسکلتی و غیر اسکلتی از جنس آراگونیت همراه با سیمان آراگونیتی، اایید قالبی (oomold) و حضور دولومیت همراه با مقدار بالای عنصر استرانسیوم (Sr) اشاره به کانی­شناسی اولیه آراگونیت در کربنات­های سازند سفید­کوه در زمان تشکیل دارد. فرآیند­های دیاژنزی در این سازند شامل: سیمانی شدن، دولومیتی شدن، ددولومیتی شدن، میکریتی شدن، آشفتگی زیستی، هماتیتی شدن، فشردگی، انحلال، پر­شدگی رگه، فسفاتی شدن، پیریتی شدن و استیلولیتی شدن می­باشند. مهم­ترین فرآیند دیاژنزی در این سازند سیمانی شدن و دولومیتی شدن بوده که نهشته­های سازند سفید­کوه را تحت­تاثیر قرار داده­اند. مقادیر عناصر اصلی (Ca و Mg) و عناصر فرعی (Sr,Na Fe و Mn) (همچون مقادیر بالای Sr) نشان از رسوب­گذاری سازند سفید­کوه در محیط نیمه­حاره­ای کم­عمق بوده و آراگونیت مینرالوژی اولیه بوده است. تغییرات Sr/Ca حاکی از رخداد دگرسانی دیاژنز در سیستم بسته تا کاملا باز، با واکنش بالای آب/سنگ است که دولومیتی شدن، انحلال و سیمانی شدن در مطالعات پتروگرافی موید آن است. 

آق دربند, دیاژنز, ژئوشیمی, سازند سفید کوه, مدل رسوبی