محمد ابراهیم خلیفه شوشتری - استاد گروه زبان و ادبیات عرب دانشگاه شهید بهشتی
علی شیخ الرئیس - دانشجوی دکتری - عضو هیات علمی

تناص یا بینامتنی یکی از اصطلاحات مطرح و رایج در حوزه پژوهش ها و مطالعات زبان و ادبیات است. برطبق این نظریه هیچ متنی مستقل نیست و هر متن، ترکیبی است از متون گوناگون که آگاهانه یا ناخودآگاه از سرچشمه های ادبی و فکری یکدیگر بهره جسته اند. در این میان قرآن کریم ارزشمندترین و تاثیرگذارترین اثری است که شاعران و ادیبان در آثار خود از آن استفاده نموده اند. ابن عرندس حلی از شاعران و ادیبان قرن نهم هجری است. وی دلباخته و شیفته کلام الله و خاندان وحی بوده و اشعارش مشحون است از آیات و مضامین قرآنی و مفاهیم والای آن، به خصوص قصیده رائیه معروفش که در رثاء حضرت اباعبدالله الحسین (علیه السلام) می باشد. در این مقاله سعی گردیده است بینامتنی مضمونی در رائیه این شاعر با قرآن کریم مورد توجه قرار گیرد. پژوهش حاضر به روش توصیفی - تحلیلی است، بنابراین پس از ارائه مباحث نظری، عملیات بینامتنی این قصیده با کلام وحی تحلیل و بررسی شده است. یافته های این پژوهش حکایت از آن دارد که این تاثیرپذیری بیشتر به صورت نفی متوازی (امتصاص) و در مواردی هم نفی کلی (حوار) بوده است .

قرآن, ادبیات متعهد, قصیده رائیه, بینامتنی مضمونی, ابن عرندس