اسماعیل شیری - دانشگاه شهید بهشتی
حمیدرضا پوراعتماد - شهید بهشتی
جلیل فتح آبادی - شهید بهشتی
محمد نریمانی - محقق اردبیلی

مداخلات والدمحور، روشی موثر برای درمان کودکان دارای اوتیسم محسوب می شوند. بیشتر این مداخلات متمرکز بر نقائص ارتباطی اجتماعی هستند و کمتر به رفتارهای اضافه پرداخته اند. برای رفع این نیاز برنامه خانواده محور مدیریت رفتارهای اضافه اوتیسم تهیه شد. هدف این مطالعه بررسی اثربخشی این برنامه روی سه تن از والدین کودکان دارای اوتیسم است. این مطالعه از نوع طرح های تک آزمودنی است که روی سه کودک دو تا سه ساله دارای اختلال اوتیسم انجام شده است. این والدین ۱۰ جلسه انفرادی مداخله را دریافت کردند. ارزیابی ها در ۹ مرحله (سه ارزیابی خط پایه، پنج ارزیابی در مدت درمان و یک ارزیابی پیگیری) انجام شد. ابزار مورد استفاده در پژوهش حاضر پرسشنامه تجدیدنظرشده رفتارهای تکراری، چک لیست رفتار ناهنجار و سیاهه ارزیابی درمان اوتیسم بود. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از روش تحلیل بصری و اندازه اثر استفاده شد. نتایج مطالعه نشان داد رفتارهای اضافه چون رفتار کلیشه ای (۸۲/۰d=)، رفتار خودجرحی (۱۰۰/۰d=)، رفتار وسواسی (۸۵/۰d=)، رفتار آیینی (۶۹%d=)، رفتار یکنواختی (۱۰۰/۰d=)، رفتار محدود (۸۳/۰d=)، بی قراری (۷۹/۰d=)، پژواک گویی (۸۴%d=) و بیش فعالی (۲۶/۰d=) کاهش یافت. هم زمان، کمبودهای رفتاری (چون گفتار، ارتباط، معاشرت) بهبود یافت، بدون آنکه هیچ مداخله ای روی کمبودهای رفتارهای اجرا شده باشد. نتایج این مطالعه از اثربخشی برنامه خانواده محور مدیریت رفتارهای اضافه اوتیسم حمایت می کند. پیشنهاد می شود این برنامه به عنوان یکی از درمان های زودهنگام رفتارهای اضافه، حتی مقدم بر مداخلات کمبودهای رفتاری مورد استفاده قرار گیرد تا فواید برنامه های خانواده محور، حاصل شود.  

برنامه خانواده محور, رفتارهای اضافه, اختلال اتیسم