امیرحسین خطکه - University of Tehran
سید عطااله حسینی - University of Tehran
احسان عبدی - University of Tehran
خالد احمدآلی - University of Tehran
شاهین کوهی - University of Tehran

شبکه جاده های جنگلی به ­عنوان یکی از ارکان مهم سازماندهی زمین در مدیریت منابع جنگلی نقش کلیدی دارند، از سوی دیگر جاده ها، بیشترین میزان هزینه های اجرایی و محیط زیستی را نیز به­ دنبال دارند. جاده ­سازی بر روی خاک های ناپایدار جنگلی عامل افزایش هزینه های تعمیر و نگهداری جاده در آینده و همچنین خسارات جبران­ ناپذیر محیط­  زیستی از جمله فرسایش خاک است. در این رهگذر، انجام پهنه بندی خطر زمین لغزش می تواند ابزاری کارا در جهت کاهش خسارات و هزینه های مذکور باشد. هدف از این مطالعه، پهنه بندی خطر زمین لغزش در سری چلیر جنگل خیرود به منظور بررسی مسیر جاده های جنگلی طراحی شده است، تا مسافت های پر خطر جاده به­ عنوان قسمی از یک عارضه خطی، مشخص و با به ­کار بستن توجه مضاعف، از خسارات جبران ­ناپذیر محیط ­زیستی و هزینه های تعمیر و نگهداری جاده در آینده کاست. در این مطالعه، جاده های ساخته شده و جاده های پیش بینی شده در سری چلیر جنگل خیرود با وسعت بیش از ۱۷۲۰ هکتار مورد بررسی قرار گرفته است، برای این سری جنگلی، میزان ۳۸ کیلومتر جاده پیش بینی شده که ۱۴ کیلومتر از آن ساخته شده است، به ­این منظور ابتدا عوامل شیب، جهت، فاصله از گسل، فاصله از جاده، فاصله از آبراهه، ساختار زمین شناسی و جنس خاک تحت عنوان عوامل موثر در وقوع لغزش ها شناسایی و به کمک فرآیند تحلیل سلسله مراتبی، بر اساس نظر کارشناسان مورد ارجحیت ­بندی و وزن دهی قرار گرفت. در گام بعد، نقشه های مورد نیاز تهیه و با لغزش های موجود در منطقه که با استفاده از مطالعه میدانی (GPS) برداشت شده، روی­هم اندازی شد. طبقات نقشه زیر معیارهای تهیه شده بر اساس ویژگی های لغزش ها (با توجه به مساحت لغزش در هر طبقه) به روش تراکم سطح وزن دهی شدند، سپس نقشه ­ی وزن­دهی شده زیر معیارها بر اساس وزن معیار ها که به ­وسیله ی فرآیند تحلیل سلسله مراتبی تهیه شده بود در محیط GIS Arc با یک دیگر تلفیق و نقشه پهنه بندی خطر زمین لغزش منطقه مورد مطالعه در پنج طبقه از بسیار پر خطر تا کم خطر تهیه شد. نهایتا با قرار دادن نقشه جاده های ساخته و طراحی شده بر روی نقشه پهنه بندی به­دست آمده، مسافت­هایی تحت عنوان مسافت­های با خطر زیاد و بسیار زیاد شناسایی و استخراج شد. نتایج اولویت­ بندی عوامل نشان داد که شیب و فاصله از آبراهه با وزن­های ۰/۲۲ و ۰.۱۹ دارای بیشترین تاثیر و فاصله از گسل و فاصله از جاده با وزن های ۰/۰۹۶ و ۰/۰۸۵ دارای کمترین میزان اثر در وقوع زمین لغزش ها بوده اند. همچنین نتایج تحلیل جاده ها نشان داد از حدود ۳۸ کیلومتر جاده طراحی شده، حدود ۲۱ کیلومتر در کلاسه­ های خطر زیاد و خیلی زیاد واقع شده اند و میزان ۱۱ کیلومتر نیز در کلاسه­ های خطر کم و خیلی کم قرار دارند، مسافتی در حدود ۶ کیلومتر از این شبکه جاده هم در کلاسه خطر متوسط قرار دارد که نشان از اهمیت مطالعات پایداری دامنه ها در این عرصه از جمله بررسی دانه بندی، میزان خمیرایی خاک و سایر ویژگی­های مکانیکی آن، پیش از هرگونه عملیات ساختمانی می باشد.

Density area model, GIS, Landslide risk zoning, Hierarchical analysis processS, پهنه بندی خطر زمین لغزش, روش تراکم سطح, فرآیند تحلیل سلسله مراتبی, GIS