جعفر شانظری - استادیار الهیات دانشگاه اصفهان
مهدی انشائی - دانشجوی دکتری فلسفه تطبیقی دانشگاه قم

در شناسایی معقولات ثانی فلسفی، عبارت سهل و ممتنع «عروض ذهنی و اتصاف خارجی» به کار می رود. این عبارت، بعد از ملاصدرا، در توضیح وجودشناسانه معقولات ثانی فلسفی در فلسفه اسلامی متداول شد. در دوره معاصر، استادان مطهری و جوادی آملی در تبیین و توضیح مقصود حکما به طور جدی کوشیده اند و نظر نهایی خود را ارائه داده اند. استاد مطهری این اصطلاح را به معنای «هستی» این معقولات در ذهن و «استی» آنها در خارج می داند و آن را راه گشای مشکل معقول ثانی می انگارد و در نهایت، نظری جز نظر مشهور ندارد. استاد جوادی ضمن رد آن تفسیر و ایراد اشکالات متعدد برآن، اصطلاح مذکور را به معنای ذهنی بودن معقولات ثانی فلسفی و ثبوت یک وجود رابط بین ذهن و خارج می داند. به نظر وی، وجود معقولات ثانی فلسفی در خارج، وجودی غیرجوهری و غیرانضمامی و غیرربطی است؛ و در عین حال، « موجود به وجود موضوع » و « در محدوده موضوع » و « عین منشا انتزاع » است. در این مقاله ضمن تحلیل مسئله، به داوری میان آن دو تفسیر می پردازیم و در پایان، به تاثیر نظریه «اصالت وجودی» در تفسیر صحیح از عبارت فوق اشاره می کنیم.

معقول ثانی فلسفی, عروض, اتصاف, وجود رابط, وجود مستقل, ذهن