شیوا احمدی - دانش آموخته کارشناسی ارشد، گروه علوم و مهندسی باغبانی، واحد مهاباد، دانشگاه آزاد اسلامی، مهاباد، ایران
محمدجواد نظری دلجو - دانشیار، گروه علوم و مهندسی باغبانی، واحد مهاباد، دانشگاه آزاد اسلامی، مهاباد، ایران
عباس حسنی - استاد، گروه علوم و مهندسی باغبانی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

شناسه دیجیتال (DOR):۹۸.۱۰۰۰/۱۷۳۵-۰۹۰۵.۱۳۹۹.۳۶.۷۳۴.۱۰۳.۵.۱۶۰۸.۱۶۰۳ مطالعات بسیاری در مورد نقش عناصر معدنی ضروری در جنبه های مختلف تولید گیاهان دارویی انجام شده است، اما نقش سیلیسیم به عنوان عنصر شبه ضروری و مفید در رشد و نمو، کمیت و کیفیت اسانس بسیاری از گیاهان دارویی ناشناخته است. در همین راستا غلظت های مختلف اسید سیلیسیک شامل صفر (شاهد)، ۲۵، ۵۰، ۷۵، ۱۰۰ و ۱۲۵ میلی گرم بر لیتر سیلیسیم به محلول غذایی استاندارد هوگلند و آرنون اضافه شد و واکنش های مورفوفیزیولوژیک و تولید متابولیت های ثانویه گیاه دارویی بادرنجبویه (Melissa officinalis L.) در کشت بدون خاک (سیستم هیدروپونیک) بررسی شد. وزن تر و خشک برگ و ریشه با افزودن عنصر سیلیسیم به محلول غذایی در مقایسه با شاهد افزایش یافت. درصد تغییرات زیست توده با توجه به غلظت سیلیسیم متفاوت بود، به طوری که وزن تر برگ در غلظت ۱۲۵ میلی گرم در لیتر سیلیسیم افزایش ۴۱ درصدی در مقایسه با شاهد داشت. همچنین درصد اسانس (استخراج شده از اندام تر) در گیاهان تغذیه شده با سیلیسیم افزایش معنی داری در مقایسه با شاهد داشت. بر همین اساس درصد اسانس در غلظت های مختلف سیلیسیم شامل تیمار شاهد (۰)، ۲۵، ۵۰، ۷۵ ،۱۰۰ و ۱۲۵ میلی گرم بر لیتر به ترتیب برابر ۰.۱۶، ۰.۲۱، ۰.۳۱، ۰.۳۳، ۰.۳۴ و ۰.۳۴ درصد بود. واکنش ترکیب های اسانس بادرنجبویه به سیلیسیم نیز بیانگر نقش مهم این عنصر در کیفیت اسانس تولیدی است. بیشترین مقادیر نرال (۲۱.۲ درصد) و ژرانیال (۵۸.۷ درصد) به ترتیب در غلظت های ۵۰ و ۱۲۵ میلی گرم در لیتر سیلیسیم حاصل گردید. همچنین مهمترین ترکیب های شاخص در غلظت های مختلف سیلیسیم (mg l-۱) شامل ژرانیال و ژرانیول (غلظت ۰)، ژرانیال و نریل استات (غلظت ۲۵)، ژرانیال و نرال (غلظت ۵۰)، ژرانیال و کاریوفیلن اکساید (غلظت ۷۵)، ژرانیال و ژرانیل استات (غلظت ۱۰۰) و ژرانیال و نرال (غلظت ۱۲۵) بودند. بر اساس نتایج آزمایش عنصر شبه ضروری و مفید سیلیسیم اثر معنی داری بر پارامترهای رشد، عملکرد و کیفیت اسانس بادرنجبویه دارد.

سیلیسیم, گیاهان دارویی, هیدروپونیک, تغذیه معدنی, عناصر مفید, گلخانه