علی اکبر ترابی - Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
غلامعلی افروز - Department of Psychology, Faculty of Psychology and Educational Sciences, University of Tehran, Iran
فریبا حسنی - Department of Psychology, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
فاطمه گلشنی - Department of Psychology, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

زمینه و هدف: اختلال نارسایی توجه و فزون­ کنشی یکی از رایج­ترین اختلالات دوران کودکی و نوجوانی است که کودکان مبتلا به آن، معمولا در مهار رفتارهای خود، مشکلات زیادی دارند و خانواده­ های آنان نیز در مدیریت رفتار این کودکان، با تردیدها و تعارض ­های زیادی مواجه می ­شوند. هدف پژوهش حاضر طراحی برنامه مدیریت رفتاری خانواده محور و ارزیابی اثربخشی آن بر کاهش نشانه­ های اختلال نارسایی توجه و فزون کنشی کودکان دبستانی، است. روش: این مطالعه یک پژوهش کاربردی از نوع نیمه­ آزمایشی با طرح پیش ­آزمون- پس­ آزمون با گروه گواه و جلسه پیگیری بود. جامعه آماری این پژوهش را تمامی والدین دارای کودک دبستانی با اختلال نارسایی توجه و فزون کنشی شهر تهران در سال تحصیلی ۹۸-۱۳۹۷ تشکیل می­ داد. با استفاده از نمونه­ گیری در دسترس تعداد ۶۴ نفر از این والدین، انتخاب و در دو گروه آزمایش و گواه جایدهی شدند. گروه آزمایش یک دوره آموزش ۹۰ دقیقه ­ای برنامه مدیریت رفتاری خانواده­ محور را در طی ۱۰ جلسه دریافت کرد، ولی گروه گواه بدون آموزش در نوبت انتظار قرار گرفت. ابزار غربالگری و جمع ­آوری داده­ ها، مقیاس کانرز ۱۹۹۹ (فرم معلم و والدین) بود. برای تجزیه و تحلیل داده ­ها از مدل آماری تحلیل واریانس با تکرار سنجش (درون بین­ آزمودنی) استفاده شد.  یافته ها: یافته ­های حاصل از روش تحلیل واریانس با تکرار سنجش نشان داد که به طورکلی برنامه مدیریت رفتاری خانواده محور بر کاهش میزن نشانه ­های نارسایی توجه/ فزون­ کنشی، تاثیر معناداری داشته است. همچنین یافته ­های این مطالعه نشان داد که تفاوت بین گروهی در مرحله پس آزمون (۵۵/۱۳) و پیگیری (۴۶/۷۵)، معنادار بوده است (۰/۰۵P=<). در نتیجه می ­توان گفت برنامه مذکور بر کاهش میزان اختلال نارسایی توجه و فزون کنشی اثربخشی معناداری داشته و این نتایج در دوره پیگیری دوماهه نیز پایدار بوده است. نتیجه­ گیری: بر اساس نتایج حاصل از این مطالعه می­ توان نتیجه گرفت که برنامه مدیریت رفتاری خانواده ­محور باعث می ­شود که والدین ارتباط بهتری را با کودک مبتلا به اختلال نارسایی توجه/ فزون­ کنشی خود برقرار کنند و در نتیجه درک عمیق تری بین والدین و کودک شکل می گیرد که در نهایت باعث بهبود وضعیت رفتاری کودک می­شود.   

Family-centered behavioral management program (FBMP), ADHD, primary school children, برنامه مدیریت رفتاری خانواده محور, اختلال نارسایی توجه و فزون-کنشی, کودکان دبستانی