عبدالباسط محمودی - دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
محمدتقی عبادی - استادیار، گروه علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
مهدی عیاری - استادیار، گروه علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

در این مطالعه، گیاه Eryngium thyrsoideum Boiss. از سه منطقه رزجرد (Rz) (استان قزوین)، صلوات آباد (Sv) (سنندج، استان کردستان) و پایگلان (Py) (مریوان، استان کردستان) به ترتیب با ارتفاع ۱۷۰۰، ۱۷۸۰ و ۱۸۴۰ متر از سطح دریا جمع آوری و محتوای ترکیب های فرار آن ارزیابی شد. نمونه های گیاهی خشک شده در سایه، توسط دستگاه کلونجر به مدت ۳ ساعت اسانس گیری شد. شناسایی ترکیب های اسانس به وسیله دستگاه گاز کروماتوگرافی متصل به طیف سنج جرمی (GC-MS) و کمیت ترکیب ها، توسط دستگاه گاز کروماتوگرافی (GC-FID) تعیین گردید. محتوای اسانس بدست آمده به ترتیب ۰.۰۶، ۰.۰۵ و ۰.۰۷ درصد وزنی/وزنی برای Rz، Py و Sv بود. ترکیب های اصلی اسانس ۶،۳،۲-تری متیل-بنزالدهید (۶/۱۸، ۵/۱۱ و ۰/۳۴ درصد)، ۶،۴،۲-تری متیل-بنزالدهید (۰.۳، ۱.۰ و ۴.۱ درصد)، جرماکرن D (۵/۲، ۶/۱۲ و ۰/۶ درصد)، اتیل لینولئات (۷.۶، ۸.۷ و ۵.۱ درصد)، سسکوئی سینئول (۰.۳، ۵.۸ و ۳.۰ درصد) و ترانس- کاریوفیلن (۵.۶، ۲.۵ و ۱.۹ درصد) به ترتیب برای Rz، Py و Sv بدست آمد. در همین راستا، ترکیب های فرار محلول در آب این گیاهان نیز استخراج و در نهایت با استفاده از حلال اتیل استات جداسازی شد و مشابه ترکیب های اسانس مورد آنالیز قرار گرفت. جزء آلی عرق از سه نمونه Rz، Py و Sv به ترتیب در بازده ۰.۰۱۷، ۰.۰۲ و ۰.۰۴ گرم در ۱۰۰ میلی لیتر آب حاصل شد. ترکیب های عمده شناسایی شده از این اجزا شامل ۶،۳،۲-تری متیل-بنزالدهید (۶۹.۸، ۵۴.۵ و ۵۸.۶ درصد)، پارا-وینیل-گوایاکول (۱۲.۰، ۲۶.۷ و ۲۴.۷ درصد)، ۶،۴،۲-تری متیل-بنزالدهید (۹.۷، ۵.۸ و ۴.۴ درصد) و ترانس-آنتول (۴.۰، ۴.۱ و ۵.۰ درصد) به ترتیب برای Rz، Py و Sv بودند. با وجود اینکه E. thyrsoideum درصد اسانس بالایی ندارد، اما گستره وسیعی از ترکیب ها در آن مشاهده می شود. این گونه دارای مقادیر بالایی از ترکیب های خانواده تری متیل-بنزالدهید می باشد. براساس اطلاعات موجود، ترکیب های اسانس گونه E. thyrsoideum Boiss. برای اولین بار منتشر می شود.

اسانس, عرق, Eryngium thyrsoideum Boiss, GC-MS, ضد دیابت