فائزه خداکرمی جانباز - Faculty of Literature and Humanities, University of Guilan, Rasht, Iran
عباسعلی حسین خانزاده - Department of Psychology, Faculty of Literature and Humanities, University of Guilan, Rasht, Iran
عباس ابوالقاسمی - Department of Psychology, Faculty of Literature and Humanities, University of Guilan, Rasht, Iran

زمینه و هدف: اختلال نافرمانی مقابله ای یکی از شایع ترین اختلالات رفتاری در کودکان است که موجب تخریب شدید روابط بین فردی کودک می شود. از این رو هدف پژوهش حاضر مطالعه کیفیت رابطه والد-کودک و خواهر-برادر در خانواده های با و بدون فرزند مبتلا به نشانه های اختلال نافرمانی مقابله ای بود. روش: طرح این پژوهش، توصیفی از نوع علی-مقایسه ای است. جامعه آماری شامل تمامی دانش آموزان دختر و پسر مقطع ابتدایی (پایه سوم تا ششم) با و بدون نشانه های اختلال نافرمانی مقابله ای در سال تحصیلی ۹۶-۹۵ شهرستان رودسر بود که ۱۳۰ نفر از آنها (۶۵ نفر در هر گروه) به روش نمونه­گیری در دسترس به عنوان نمونه مورد مطالعه انتخاب شدند. ابزارهای مورد استفاده در این پژوهش شامل مقیاس درجه بندی اختلال نافرمانی مقابله ای (هومرسون و همکاران، ۲۰۰۶)، مقیاس رابطه والد-فرزند (فاین و همکاران، ۱۹۸۳)، پرسشنامه شاخص های رفتاری خواهر-برادران (هترینگتون و همکاران، ۱۹۹۹) و نیز مصاحبه بالینی نیمه­ساختاریافته بود. داده های به دست آمده با استفاده از آزمون تی و تحلیل واریانس چندمتغیره تحلیل شد. یافته ها: نتایج نشان داد که میان گروه با و بدون نشانه های اختلال نافرمانی مقابله ای از لحاظ کیفیت رابطه پدر-کودک، کیفیت رابطه مادر-کودک، کیفیت رابطه کلی والد-کودک، و نیز کیفیت رابطه خواهر-برادر تفاوت معنادار وجود دارد؛ به طوری که میانگین گروه دارای نشانه های اختلال نافرمانی مقابله ای در هریک از این متغیرها به صورت معناداری کمتر از گروه بدون نشانه های اختلال است (۰۰۱/۰>P). نتیجه گیری: رفتارهای کودک مبتلا به اختلال نافرمانی مقابله ای، به طور متقابل، منجر به رفتارهای والدگری نامناسب از سوی پدر و مادر، تعارضات بین خواهر و برادر و در نتیجه تضعیف کیفیت روابط بین اعضای خانواده می شود.

Oppositional defiant disorder, parent-child relationships, sibling relationships, اختلال نافرمانی مقابله ای, کیفیت رابطه والد-کودک, کیفیت رابطه خواهر-برادر