سپیده بارزمان - Faculty of human science, University of Zanjan
عبدلله فرجی - Faculty of human science, University of Zanjan
علی اکبر شمسی پور - Faculty of Geography, University of Tehran

شهرها همچنان که اثرگذارترین مراکز جمعیتی انسانی بر محیط طبیعی هستند، به همان میزان در برابر عناصر و پدیده­های طبیعی آسیب­پذیر هستند. از مولفه­های مهم شهر پایدار، تاب­آوری آن در برابر تغییر اقلیم و مخاطرات محیطی است. هدف پژوهش واکاوی تاب آوری شهر ورامین با روش فرایند تحلیل شبکه­ای (ANP) و تعیین شاخص­های موثر در تابآوری اقلیمی آن است. ورامین از شهرهای اقماری مادرشهر تهران در دشت جنوبی تهران در مجاورت دشت کویر با آب­وهوای گرم و خشک از مناطق عمده تامین کننده مواد غذایی پایتخت است. در مطالعه حاضر ابتدا مهمترین مولفهها و شاخصهای مرتبط با تاب­آوری اقلیمی شهر ورامین با استفاده از مطالعات اسنادی-کتابخانه ای، برداشت­های میدانی و مصاحبه با ۴۴ نفر از کارشناسان و متخصصان حوزه برنامه­ریزی شهری، محیطی و آب وهوای شهری با استفاده از روش دلفی و از طریق پرسشنامه استخراج گردید. سپس با توجه به مراحل روش فرایند تحلیل شبکه­ای و ویژگی های شهر ورامین، دادهها و اطلاعات اولیه طبقه بندی و به تبع آن مدل مفهومی ANP تهیه گردید. مدل ANP مبتنی بر تابآوری اقلیمی شهر ورامین شامل چهار مولفه و ۳۳ شاخص با استفاده از نرم افزار Super Decisions تولید و نتایج حاصل تجزیه وتحلیل شد. نتایج به دست آمده از ANP نشان میدهد، بالاترین اولویت در تاب­آوری اقلیمی شهر ورامین مربوط به جمعیت ساکن در سکونتگاههای غیررسمی (شامل عمرآباد، لرآباد، گل­تپه، سکینه­بانو و ده­شریفا) با وزن نرمال شده ۲۲/۰ و مهاجرت با ۲۱۳/۰ از مولفه اقتصادی-اجتماعی است. با توجه به اینکه شهر ورامین سهم بزرگی از جمعیت حاشیه­نشین را دربرمی­گیرد و مهاجران جذب شده قادر به تامین مسکن در بازارهای رسمی نیستند، افزایش توانمندسازی و ارتقاء سطح تاب­آوری این سکونتگاه­ها در برابر تغییرات اقلیمی بسیار مهم است. همچنین از جنبه محیطی شهر ورامین در شرایط تغییر اقلیم با افت سطح آب­های زیرزمینی و شور شدن منابع آب دشت تهدید می­شود. در ضمن زمین­های زراعی وسیع و برداشت بی­رویه و تخلیه فراوان آب سفره­های زیرزمینی، فرونشست زمین از تهدیدهای بزرگ دشت ورامین است. درنهایت با توجه به مهاجرپذیری ورامین، رشد فیزیکی شهر و تغییر و تبدیل گسترده پوشش/ کاربری اراضی بیلان انرژی سطحی و چرخه آب منطقه را تغییر می­دهد.  

تاب آوری اقلیمی شهر, شهر پایدار, تغییرات اقلیمی, تحلیل شبکه­ای, شهر ورامین.