مریم رسول زاده - کارشناس ارشد اقتصاد کشاورزی و پژوهشگر سازمان جهاددانشگاهی خراسان رضوی، ایران، مشهد.
محمد مظهری - استادیار مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان خراسان رضوی، ایران، مشهد.
حسین روحانی - مدرس، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مشهد، ایران

دو گیاه دارویی گل محمدی و زیره سبز، به دلیل کم نهاده بودن به ویژه در مصرف آب، در اولویت توسعه، در بخش باغبانی استان خراسان رضوی میباشند. در این تحقیق، بازار صادراتی این دو گیاه دارویی به کمک داده های اسنادی، شامل آمارنامه کشاورزی، آمار گمرک، مرکز آمار ایران و بانک مرکزی ایران طی سالهای ۹۷-۱۳۹۰ بررسی شده است. روش تحقیق از نوع تحلیلی و توصیفی است و برای بررسی مزیت رقابتی، نسبی و ساختار بازار، به ترتیب از شاخصهای مزیت رقابتی آشکار شده (RCA)، شاخص هزینه منابع داخلی (DRC) و شاخص هرفیندال (HI) استفاده شده است. نتایج نشان داد که محصولات زیره سبز و گل محمدی، دارای شاخص DRC کمتر از یک می باشند و هر دو آنها، دارای مزیت نسبی می باشند. تحلیل مزیت رقابتی بیانگر آن بود که در زیره سبز، شاخص RCA در همه سالها بزرگتر از یک، اما در گل محمدی، شاخص RCA بین صفر تا یک است لذا زیره سبز دارای مزیت رقابتی و گل محمدی دارای عدم مزیت رقابتی است. بررسی ساختار بازار نشان داد که در زیره سبز «برعکس شاخص هرفیندال» یعنی (HI/۱) دارای عدد ۳.۳۳ و در گل محمدی عدد ۴.۵۵ شده و این عددها بین ۳ تا ۶ قرار گرفته اند. لذا شرایط انحصار چند جانبه در این بازار واقع شده است. می توان نتیجه گرفت که هر دو محصول در استان دارای مزیت نسبی بوده و امکان توسعه آنها وجود دارد. همچنین توسعه این محصولات نیازمند کسب بازارهای جدید به کمک توسعه فرآوری این دو گیاه در استان است.

مزیت رقابتی, مزتی نسبی, ساختار بازار, گل محمدی, زیره سبز