علیرضا قنبری - دانشیار، گروه علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
رحیم موید امینی - دانش آموخته کارشناسی ارشد، گروه علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
اصغر استاجی - دانشجوی پسادکتری، گروه علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
سمیه فهیم - دانشجوی دکتری، گروه علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
حسن قربانی قوژدی - مربی، گروه مهندسی کشاورزی، مجتمع آموزش عالی گناباد، گناباد، ایران

خیار آب پران (Ecballium elaterium (L.) Rich.) از تیره Cucurbitaceae و گونه وحشی بوده که بومی مناطق معتدل آسیا، شمال آفریقا و اروپا می باشد. این گیاه یکی از ذخایر مهم دارویی در دنیا محسوب می شود. در این تحقیق صفات مورفولوژیکی و بیوشیمیایی اکوتیپ های خیار آب پران از سه رویشگاه طبیعی آن در استان اردبیل شامل مناطق گرمی، بیله سوار و پارس آباد (از هر منطقه ۱۰ جمعیت) بررسی شدند. نتایج نشان دادند که اکوتیپ های پارس آباد دارای میوه های بزرگتر و میزان کلروفیل و کاروتنوئید بیشتری بودند. از آن جایی که تنوع ژنتیکی این گیاه در منابع جهانی به صورت جامع بررسی نشده، ازاین رو در این پژوهش تنوع ژنتیکی سه اکوتیپ خیار آب پران با استفاده از ۱۳ نشانگر ISSR بررسی شد و برای ارزیابی شباهت ژنتیکی میان نمونه ها از تجزیه خوشه ای به روش جاکارد استفاده گردید. آغازگر ISSR۱۳ بیشترین چندشکلی (۴۶%) را بین آغازگرها نشان داد. تجزیه نتایج مولکولی توده های خیار آب پران نشان داد که کمترین شباهت ژنتیکی بین دو اکوتیپ از جمعیت بیله سوار و گرمی دیده شد. تجزیه خوشه ای داده های مولکولی نیز نمونه ها را در پنج گروه دسته بندی کرد. نتایج نشان داد که نشانگر ISSR به عنوان یک نشانگر مناسب قادر است تنوع ژنتیکی موجود بین اکوتیپ های گیاه خیار آب پران را آشکار کند.

Ecballium elaterium (L.) Rich, مورفولوژیکی, بیوشیمیایی, نشانگر مولکولی, نشانگر ISSR