علی ایزانلو - استادیار، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران
عالیه جامی - دانش آموخته کارشناسی ارشد، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران
محمد ضابط - استادیار، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران
علیرضا صمدزاده - مربی، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران

رازیانه از مهمترین و قدیمی ترین گیاهان دارویی و متعلق به خانواده چتریان می باشد. به منظور بررسی تنوع ژنتیکی و روابط بین صفات مورفو-فنولوژیکی در اکوتیپ های رازیانه، آزمایشی با ۳۳ اکوتیپ مختلف رازیانه در قالب طرح آگمنت نسبتا تکرار شده در باغ دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند اجرا گردید. صفات تعداد روز تا ۵۰ درصد گلدهی، تعداد روز تا ۵۰ درصد رسیدگی دانه، ارتفاع گیاه تا چتر اصلی، ارتفاع کل گیاه، تعداد شاخه های اصلی گیاه، تعداد چتر در بوته، تعداد چتر بارور گیاه، تعداد چترک در چتر اصلی، تعداد دانه در چتر اصلی، طول میانگره، تعداد میانگره انتهایی، و عملکرد دانه گیاه اندازه گیری شدند. با توجه به نتایج تجزیه ریمل، اختلاف معنی-دار بین اکوتیپ های مختلف از نظر اکثر صفات مورد بررسی مشاهده شد. وراثت پذیری عمومی برای صفات مختلف بین ۱۴ و ۹۳ درصد برآورد گردید. صفات مطلوب برای بهبود کارآیی گزینش اکوتیپ های مطلوب شامل تعداد دانه در چتر اصلی، تعداد چتر بارور گیاه، تعداد چترک در چتر اصلی، تعداد چتر بودند که همبستگی مثبت معنی داری با عملکرد دانه نشان دادند. نتایج تجزیه بای پلات نشان داد که اکوتیپ های اهواز، ۵۴، کرمان، نیریز و رزن در اکثر صفات برتر بودند. نتایج تجزیه خوشه ای اکوتیپ ها را در دو خوشه قرار داد. با توجه به نتایج این آزمایش، تنوع قابل ملاحظه ای بین اکوتیپ های رازیانه مورد مطالعه وجود دارد و میتوان از طریق تلاقی بین اکوتیپ های برتر خوشههای مختلف و آزمون نتاج آنها از طریق برنامههای بهنژادی و انتخاب نسبت به تولید ارقام با خصوصیات زراعی مطلوب اقدام نمود.

طرح آگمنت نسبتا تکرارشده, تنوع ژنتیکی, تجزیه ریمل (REML), رازیانه (Foeniculum vulgare Mill.)