ایوب مزارعی - دانشجوی کارشناسی ارشد گیاهان دارویی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زابل، زابل، ایران
علیرضا سیروس مهر - استادیار، گروه زراعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زابل، زابل، ایران
زهرا بابایی - دانشجوی کارشناسی ارشد گیاهان دارویی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زابل، زابل، ایران

تنش کمبود آب به طور دائم یا موقت، در رشد و توزیع پوشش طبیعی گیاهان بیشتر از سایر عوامل محیطی محدودکننده است. به منظور بررسی تاثیر قارچ های آربوسکولار مایکوریزا و تنش خشکی بر رشد و عملکرد گیاه خارمریم (Silybum marianum (L.) Gaertn.)، آزمایشی گلدانی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کامل تصادفی در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه زابل در چاه نیمه انجام شد. تنش خشکی در سه سطح (آبیاری براساس ۱۰۰% ظرفیت مزرعه به عنوان شاهد، ۶۰% و ۳۰% ظرفیت مزرعه) و سه گونه قارچ مایکوریزا Glomus mosseae، Glomus versiformis و Glomus intraradices و بدون تلقیح به عنوان شاهد بود. نتایج نشان داد که پس از آغاز تیمارهای خشکی، خصوصیات رویشی مانند تعداد کاپیتول، تعداد دانه در کاپیتول، وزن هزاردانه، تعداد و مساحت سطح برگ، طول ریشه، تعداد شاخه های فرعی، ارتفاع بوته، وزن خشک برگ، ساقه و ریشه با افزایش خشکی به طور معنی داری کاهش یافتند. محتوای نسبی آب برگ در اثر خشکی به شدت تحت تاثیر قرار گرفت و از ۷۷.۳ در شاهد به ۵۷.۰۱ در ۳۰% FC کاهش یافت. همچنین با افزایش تنش خشکی میزان فسفر برگ کاهش و مقدار پتاسیم برگ افزایش یافت. در پاسخ به تنش خشکی، فرایندهای تنظیم اسمزی در گیاهان ماریتیغال فعال شد و میزان پرولین در برگ ها افزایش (بیشترین مقدار ۰.۱۳ میلی گرم بر گرم بافت در آبیاری ۳۰% FC) یافت ولی درصد سیلیمارین در آبیاری کامل از ۱۶.۳۵% به ۱۰.۲۴% در آبیاری ۳۰% FC کاهش یافت. تلقیح با قارچ مایکوریزا شاخص های رشد رویشی، درصد سیلیمارین (بیشترین میزان در کاربرد G. mosseae و کمترین در شاهد)، محتوای نسبی آب گیاه و محتوای فسفر و پتاسیم برگ گیاه خارمریم را در شرایط تنش خشکی در مقایسه با گیاهان تلقیح نشده به طور معنی داری افزایش داد، ولی میزان پرولین برگ کمتر شد. به طور کلی، کاربرد قارچ میکوریزا سبب افزایش مقاومت به تنش خشکی در گیاه خارمریم شد.

پرولین, سیلیمارین, فسفر, کاپیتول, گیاه دارویی, مایکوریزا