مسعود توحیدفر
مطهره حسن پور

پنبه (Gossipinm spp.) در رتبه اول گیاهان تولید کننده الیاف در دنیا قرار دارد و به عنوان یک منبع مهم روغن نیز محسوب می شود. اگر چه در برنامه های اصلاحی پنبه پیشرفت های قابل ملاحظه ای به وجود آمده است، ولی روش های سنتی دارای محدودیت هایی از جمله منبع ژنی محدود، عدم تلاقی، انتخاب ناکارا و وقت گیر بودن هستند. پیشرفت های اخیر در انتقال ژن به پنبه، نه تنها راه را برای انتقال ژن های مفید هموار می کند بلکه امکان شناسایی و مطالعه عملکرد و تنظیم ژن را نیز فراهم می آورد. روش آگروباکتریوم یکی از روش هایی است که بیشترین استفاده را در انتقال ژن به گیاهان از جمله پنبه دارد. کارایی انتقال ژن بستگی به چندین فاکتور دارد. از جمله، می توان به نژاد و غلظت باکتری، اضافه کردن مواد فنولی در محیط کشت، گونه گیاهی و ژنوتیپ، تنظیم کننده های رشدی، ریز نمونه، نور و دما، دمای هم کشتی، آنتی بیوتیک، تیمار ایجاد زخم در بافت هدف و روش مناسب انتخاب سلول های تراریخت شده از بافت غیرتراریخته اشاره نمود. در انتقال ژن توسط آگروباکتریوم به پنبه از هیپوکوتیل، لپه ها و سوسپانسیون سلولی به عنوان ریز نمونه استفاده شده است. محدودیت این ریز نمونه ها میزان باززایی کم و وابسته بودن آنها به ژنوتیپ است به طوری که تنها تعداد محدودی از ارقام از این ریزنمونه ها باززا می شوند. با به وجود آمدن سیستم باززایی از مریستم نوک ساقه پنبه، این امکان به وجود آمد تا میزان انتقال ژن تا حدی افزایش یابد. در این مقاله تلاش شده است تا با مروری بر پژوهش های انجام شده در انتقال ژن به پنبه، فاکتورهایی که در تراریزش پنبه با آگروباکتریوم موثر بوده اند معرفی شوند.

آگروباکتریوم, انتقال ژن, پنبه