آرزو خانپور - دانشگاه هنر تهران
محمد تقی آشوری - دانشگاه هنر تهران

ورود هنر شیشه گری سنتی به مرحله تولید صنعتی، رویدادی بود که در دوران قاجار پس از گسترش روابط تجاری با غرب و اثرپذیری از انقلاب صنعتی، به وقوع پیوست. با سرعت گرفتن روند تجددگرایی و رشد نرخ تقاضای کالاهای تزئینی متنوع، محصولات کارگاه های شیشه سنتی دیگر پاسخگوی نیازهای جامعه نبود و تدریجا شرایط را برای ورود شیشه به مراحل صنعتی فراهم کرد، اما به چگونگی مراتب این تغییر در کتب موجود کمتر پرداخته اند. از این رو، در پژوهش حاضر کوشش شد تا با واکاوی اسناد، امتیازنامه ها و سایر مدارک مستدل تلاش های دوران قاجار در راستای تولید شیشه و عوامل عقیم ماندن آنها را مورد مطالعه ی جدی قرار دهد. در نتیجه ی به دست آمده، مشخص شد که هرچند کارخانه های ایرانی و خارجی تحت الحمایه ی دولت و نیز کارخانه های خصوصی درصدد پاسخگویی نیازهای روز بازار برآمدند، اما عواملی همچون نبود دانش کافی در زمینه مواد اولیه ی مرغوب و ذغال سنگ مناسب در داخل کشور، این کوشش را با شکست مواجه کرد. هرچند مزایایی همچون آشنایی شیشه گران با تکنیک های نوین و بهبود فرم محصولات شیشه را سبب گردید.

Keywords: Industries of Qajar Period, Glass Blowing, Crafts, Handmade Glass Blowing., واژه های کلیدی: صنایع دوران قاجار, صنعت شیشه, صنایع دستی, شیشه گری دستی.