یحیی کوچ - Tarbiat Modares University
سمیه احسانی - Tarbiat Modares University

کاربری­ های مختلف اثرات متفاوتی بر تغییرپذیری ویژگی­ های خاک دارند. پژوهش حاضر با هدف ارزیابی اثر کاربری­ های جنگل طبیعی، جنگل­ کاری سوزنی ­برگ و اراضی مرتعی منطقه البرز مرکزی بر شاخص­ های نوین کیفیت خاک (لایه­ بندی ماده آلی، شاخص مدیریت کربن و فعالیت­ های زیستی) صورت گرفت. بدین ­منظور، هشت نمونه لایه آلی (لاشبرگ) و معدنی خاک (عمق ۱۵-۰ سانتی­متری و در سطح ۲۵ سانتی­متر ×۲۵ سانتی­متر) از هر یک از عرصه ­های جنگل طبیعی (راش آمیخته با ممرز)،جنگل ­کاری نوئل، جنگل­ کاری کاج جنگلی و عرصه مرتعی در منطقه جواهرده شهرستان رامسر برداشت و به آزمایشگاه انتقال داده شد. مطابق با نتایج، حداقل مقدار مشخصه لایه­ بندی ماده آلی (۴۵/۱) و بیشترین مقادیر زی­توده ریزریشه (۰۳/۹۱ گرم بر متر مربع)، تعداد و زی­توده کرم ­های خاکی (به ­ترتیب ۷۵/۱ تعداد بر متر مربع و ۸۴/۲۲ میلی­ گرم بر متر مربع)، جمعیت نماتد خاک (۱۳/۵۹۵ در ۱۰۰ گرم خاک) و زی­توده میکروبی نیتروژن (۹۴/۲۴ میلی­گرم بر کیلوگرم) به جنگل طبیعی اختصاص داشت. بیشترین و کمترین مقدار تنفس میکروبی به­ترتیب در عرصه مرتعی و جنگل طبیعی (۲۰/۰ و ۱۰/۰ میلی­ گرم دی ­اکسیدکربن بر گرم در یک روز) مشاهده شد. بالاترین مقدار زی­توده میکروبی کربن (۲۵/۲۴۲ میلی­ گرم بر کیلوگرم) به عرصه مرتعی و بالاترین مقدار مشخصه معدنی ­شدن نیتروژن خاک (۰۳/۲۷ میلی­ گرم نیتروژن بر کیلوگرم خاک) به جنگل طبیعی تعلق داشت. شاخص مدیریت کربن تفاوت آماری معنی­ داری را در بین عرصه­ های مورد مطالعه نشان نداد. مطابق با نتایج تحلیل مولفه­ های اصلی، تغییرات مشخصه ­های لایه­ بندی ماده آلی، کربن و فعالیت­ های زیستی خاک در ارتباط مستقیم با تغییرپذیری مشخصه­ های فیزیکوشیمیایی خاک تحت ­تاثیر کاربری­ های مختلف اراضی است. نتایج این پژوهش بیانگر اهمیت بسیار برجسته حفاظت از جنگل­های طبیعی آمیخته پهن­برگ موجود به­ منظور حفظ کیفیت خاک است.  

Forest ecosystem, Rangelands, Organic matter stratification, Carbon management index, Biological activities, اراضی مرتعی, رویشگاه جنگلی, شاخص مدیریت کربن, فعالیت های زیستی, لایه بندی ماده آلی