مهرداد زرافشار - Natural Resources Department, Fars Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Shiraz, Fars, Iran
محمدجواد روستا - Soil Conservation and Watershed Management Research Department, Fars Agricultural and Natural Resources Research and Education Center
محمد متینی زاده - Research Institute of Forests and Rangelands
سید کاظم بردبار - Natural Resources Department, Fars Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Shiraz, Fars, Iran
کوکب عنایتی - Soil Conservation and Watershed Management Research Department, Fars Agricultural and Natural Resources Research and Education Center
یحیی کوچ - Department of Range Management, Faculty of Natural Resources and Marin Science, Tarbiat Modares University, Noor, Mazandaran, Iran
محمدرضا نگهدارصابر - Natural Resources Department, Fars Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Shiraz, Fars, Iran
علیرضا عباسی - Natural Resources Department, Fars Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Shiraz, Fars, Iran

ترسیب­ کربن در زیست­ توده­ی گیاهی و خاک، ساده ­ترین و به ­لحاظ اقتصادی عملی ­ترین راهکار ممکن برای کاهش کربن اتمسفری محسوب می­ شود. این پژوهش با هدف بررسی تاثیر کاربری­ های دست­ کاشت زبان­ گنجشک، سرو نقره­ای، اقاقیا، سنجد، سدروس و بلوط ایرانی بر میزان ذخیره­ی کربن و نیتروژن خاک در سال ۱۳۹۷ در منطقه ­ی دشت ­ارژن استان فارس انجام شد. برای هر کاربری جنگل­ کاری، تعداد ۲۵ اصله درخت به فاصله ۵/۲ متر از یکدیگر در سه قطعه نمونه وجود داشته که مساحت هر کدام ۱۵۶ متر­مربع است. همچنین در مجاورت این کاربری­ ها که حدود ۵۰ سال پیش در قالب آزمایش ­های سازگاری و پیش ­آهنگ ایجاد شده بودند، کاربری جنگل طبیعی بلوط ایرانی و زمین کشاورزی زیر کشت یونجه با سابقه­ ی کشت ۱۰ ساله، مورد مطالعه قرار گرفت. برای هر کاربری جنگل­ کاری و در هر قطعه نمونه آنها، پنج نمونه ساده خاک از عمق ۲۰–۰ سانتی ­متری بر روی اقطار قطعه­ نمونه برداشت شد و با مخلوط کردن آن­ها، یک نمونه مرکب برای هر قطعه نمونه و در مجموع سه نمونه برای هر کاربری تهیه و کربن آلی و نیتروژن کل خاک در آزمایشگاه اندازه­ گیری شد. سپس، میزان ذخیره­ ی کربن و نیتروژن و ارزش اقتصادی آن­ها محاسبه شد. نتایج نشان داد هر هکتار خاک زیر پوشش دو گونه سدروس و جنگل طبیعی بلوط ایرانی، به­ ترتیب ۹/۳۸۷ و ۶/۳۴۸ تن گاز دی­ اکسیدکربن را ذخیره کرده است. ارزش اقتصادی کل ذخیره ­ی کربن در خاک این دو کاربری،به ­ترتیب معادل ۲۵۸/۳ و ۹۳۲/۲ میلیارد ریال در هکتار محاسبه شد. برخلاف انتظار، میزان ذخیره­ی کربن و نیتروژن در زیر جنگل­ کاری سدروس، به ­عنوان یک گونه ­ی غیر بومی، بیشتر از از سایر گونه­ ها بود. تبدیل اراضی جنگل طبیعی به اراضی کشاورزی باعث کاهش ۶۳/۷۹ درصدی میزان ذخیره­ ی کربن در خاک شده است. با توجه به نتایج این پژوهش، توصیه می­ شود از تغییر کاربری جنگل­ های طبیعی به اراضی کشاورزی خودداری شده و برای احیای اراضی جنگلی تخریب شده، اقدام به کاشت گونه  ­های جنگلی بومی مانند بلوط و غیربومی سازگار با شرایط اقلیمی منطقه شود.

Arjan Plain, Carbon sequestration, Plantation, Quercus persica, بلوط ایرانی, ترسیب کربن, جنگل دست کاشت, دشت ارژن