سید مرتضی وقار سیدین - دانشجوی دکتری، گروه علوم دامی، دانشگاه بیرجند
محسن مجتهدی - استادیار گروه علوم دامی ، دانشگاه بیرجند
سید همایون فرهنگ فر - استاد گروه علوم دامی، دانشگاه بیرجند

مقدمه: افزایش تقاضا برای فرآورده های دامی سبب تغییر سیستمهای پرورش سنتی به سمت پرورش صنعتی شده است که این امر، نیاز فزآیندهای به تولید علوفه و خوراک دام را نیز درپی خواهد داشت. از طرفی، در مناطق خشک و نیمه خشک مانند استان خراسان جنوبی با توجه به در دسترس نبودن مراتع مناسب جهت چرای دام، کمبود اراضی قابل کشت و نامساعد بودن شرایط آب و هوایی، تامین خوراک بزرگترین چالش در صنعت پرورش دام به شمار میرود. بنابراین، روی آوردن به استفاده از منابع خوراک بومی، به عنوان منابعی با کمترین هزینه و کارآیی مناسب،از اولویتهای پژوهشی کشور می باشد. هدف آزمایش حاضر، بررسی اثرات سطوح مختلف برگ گیاه زرشک در جایگزینی با یونجه بر متابولیتهای خونی بره های پرواری نژاد بلوچی بود.مواد و روشها: این آزمایش در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تیمار شامل سطح صفر، ۷/۵ و ۱۵ درصد برگ زرشک روی ۲۱ راس بر۶ه نژاد بلوچی با میانگین وزن اولیه ۳۰/۶۰ ۱/۲۸کیلوگرم به مدت ۸۴ روز اجرا شد. حیره های آزمایشی به صورت کاملا مخلوط با نسبت علوفه به کنسانتره ۳۰ به ۷۰ در ساعت ۷ و ۱۵ روزانه تغذیه شد. با استفاده از نرم افزار (۲۰۱۰ ) SRNS جیره ها با مقادیر یکسان انرژی و پروتئین تنظیم شدند. خونگیری در روزهای صفر، ۲۱ ، ۴۲ و ۸۴ از سیاهرگ گردنی انجام و متابولیتهای خونی شامل گلوکز، تریگلیسرید، کلسترول، لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL) و لیپوپروتئین با چگالی پایین(LDL)، پروتئین کل و آلبومین اندازه گیری شدند.نتایج و بحث: براساس یافته ها، جایگزینی ۱۵ درصد از یونجه با برگ زرشک سبب کاهش گلوکز خون در مقایسه با سایر تیمارهای آزمایشی شد، به طوری که مقدار این متابولیت در تیمار شاهد، ۷/۵ و ۱۵ درصد برگ زرشک بهترتیب ۷۷/۰۶، ۷۴/۸۷و ۶۵/۸۴ میلی گرم در دسی لیتر مشاهده شد. با این حال سایر متابولیتها از قبیل پروتئین کل، کلسترول، انواع لیپوپروتئینهاو نیتروژن اورهای خون تحت تاثیر تیمارهای آزمایشی قرار نگرفتند. زرشک دارای اثرات هیپوگلایسمیک میباشد و این اثر خود را از طریق بهبود عملکرد بافت پانکراس و افزایش ترشح انسولین انجام میدهد. از طرفی بربرین موجود در گیاه زرشک از طریق فعال کردن پروتئین کیناز B ، افزایش برداشت گلوکز از طریق مسیر ملکولی P۳۸-AMPK ، AMPK،افزایش حساسیت به انسولین و تحریک برداشت گوکز توسط انسولین را موجب شده مه نتیجه آن کاهش گلوکز خون است.نتیجه گیری کلی: باتوجه به این نکته که استفاده از برگ زرشک تا سطح ۷/۵ درصد در مقایسه با تیمار شاهد هیچگونه اثر منفی بر متابولیتهای خونی آزمایش شده ندارد، و از آنجایی که تغییر در عملکرد دام متاثر از تغییر در متابولیتهای خونی است، جایگزینی سطح مذکور با یونجه در جیره بره های پرواری نژاد بلوچی به منظور کاهش هزینه های پرورش، پیشنهاد میگردد.

بربرین، زرشک، گلوکز، محصولات فرعی.