وفا همایون فر
عبدالواحد خالدی درویشان
سیدحمیدرضا صادقی

     اگرچه مطالعات آزمایشگاهی رواناب و فرسایش در مقیاس کرت به دلیل مزایای پژوهشی اجتناب ناپذیر هستند، اما انجام این مطالعات مستلزم دست خوردگی، انتقال به آزمایشگاه و آماده سازی خاک برای قرارگیری در کرت ها بوده و این اقدامات به نوبه خود به کاهش اعتبار نتایج منجر می شوند. با این حال علی رغم اهمیت این موضوع، تاکنون کم تر به ارزیابی اثرات آماده سازی خاک بر متغیرهای رواناب و رسوب پرداخته شده است. بنابراین پژوهش حاضر به منظور مقایسه رواناب سطحی در دو حالت خاک دست­نخورده (شرایط طبیعی) و دست خورده (طی مراحل مختلف آماده سازی خاک برای مطالعات آزمایشگاهی) انجام گرفت. بدین منظور کرت های صحرایی با ابعاد ۱×۱ متر در دو حالت خاک دست نخورده و دست خورده در دامنه­ای دارای خاک شنی- رسی- لومی با شیب ثابت ۱۸ درصد در حاشیه روستای کدیر در بالادست حوزه آبخیز آموزشی-پژوهشی دانشگاه تربیت مدرس تحت بارندگی شبیه سازی شده با سه شدت ۴۰، ۶۰ و ۸۰ میلی متر در ساعت قرار گرفت. سپس زمان شروع رواناب در خروجی هر رت ثبت و حجم و ضریب رواناب در پنج فاصله زمانی سه دقیقه پس از شروع رواناب اندازه­گیری شد. بر مبنای نتایچ حاصل از این پژوهش، میانگین زمان شروع، حجم و ضریب رواناب کرت در اثر دست خوردگی خاک به­طور معنی­دار (۰۱/۰> p) و به­ترتیب ۲۹/۲، ۴۵/۳ و ۷۹/۲ برابر افزایش یافتند که این موضوع به وضوح نشان دهنده عدم امکان تعمیم نتایج آزمایشگاهی رواناب و فرسایش به شرایط طبیعی بدون لحاظ اثرات ناشی از دست خوردگی خاک است. نتایج هم­چنین نشان داد که عوامل دست خوردگی خاک و شدت بارندگی اثر متقابل هم افزایی بر زمان شروع رواناب و اثر متقابل هم زدایی بر حجم و ضریب رواناب داشتند.

Rainfall Simulator, Runoff Coefficient, Soil Disturbance, Time-to-Runoff, زمان شروع رواناب, دست خوردگی خاک, شبیه ساز باران, ضریب رواناب