امید اسدی نلیوان - دانشگاه تهران
محسن محسنی ساروی - دانشگاه تهران
قوام الدین زاهدی امیری - دانشگاه تهران
علی اکبر نظری سامانی - دانشگاه تهران

  توسعه پایدار رویکردی جامع به بهبودبخشی کیفیت زندگی انسان­ها در جهت تحقق رفاه اقتصادی، اجتماعی و محیطی سکونتگاه­های انسانی است. توسعه پایدار در صورتی تحقق می­یابد که همپوشی بین لایه های اکولوژیکی، اقتصادی ­و اجتماعی ایجاد گردد. هدف از این تحقیق ارزیابی و اندازه­گیری پایداری حوزه آبخیز می­باشد. جهت ارزیابی پایداری از دو روش استفاده شده است. روش اول از دستورالعمل پایش و ارزشیابی طرح­های مدیریت منابع طبیعی و آبخیزداری استفاده شد که توسط معاونت برنامه­ریزی نظارت راهبردی رئیس­جمهور و سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری برای ایران تهیه و تنظیم شده است. در حالت کلی در بخش بوم­سازگان مرتعی ۳ معیار، ۹ شاخص و ۱۴ متغیر انتخاب و اندازه­گیری شدند. در بخش بوم سازگان مسائل اقتصادی و اجتماعی ۵ معیار و ۱۶ شاخص (خود شاخص­ها به عنوان متغیر عمل می­کنند) انتخاب و اندازه­گیری شدند. امتیاز نهایی برای بوم­سازگان مرتع ۴۵ شد که آن را در طبقه متوسط قرار می­دهد و امتیاز نهایی برای بخش مسائل اقتصادی و اجتماعی ۳۲ شد که با توجه به ۱۶ متغیر انتخابی عدد دو (تقسیم) بدست می­آید که آن را در طبقه متوسط قرار می­دهد. در نهایت با استفاده از ماتریس برآورد امتیازات و جدول ارزشیابی حوزه آبخیز وضعیت پایداری حوزه آبخیز مشخص می­شود. با توجه به جمع کل امتیازات حوزه آبخیز زیدشت به لحاظ پایداری وضعیت ضعیفی دارد. روش دوم جهت آنالیز و اندازه­گیری پایداری در حوزه مورد ­نظر روش IUCN بوده است. این روش همزمان بخش انسانی و اکوسیستم را مورد بررسی قرار می­دهد. در بخش رفاه انسان ۲ معیار و ۶ شاخص و ۲۸ متغیر ارزیابی و اندازه­گیری شدند. در بخش پایداری اکوسیستم ۴ معیار و ۱۰ شاخص و ۳۵ متغیر ارزیابی و اندازه­گیری شدند. نتایج نهایی با توجه به بارومتر پایداری نشان داد که پایداری حوزه آبخیز زیدشت ۱ در حد متوسط می باشد. این شرایط با حفاظت از اکوسیستم و ارتقاء سطح زندگی مردم می تواند بهبود پیدا کند.

Sustainability assessment, Ecology, Sustainable Development, Zeidasht ۱watershed, IUCN, ارزیابی پایداری, بوم سازگان, توسعه پایدار, حوزه آبخیز زیدشت ۱, IUCN