یدالله فرایدی - Dryland Agricultural Research Institute, Maragheh, Iran
علی اکبر اسدی - Seed and Plant Improvement Institute, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), zanjan
فرهاد آهک پز - Dryland Agricultural Research Institute, Maragheh, Iran
علی سعید - Assistant of Professor Seed and Plant Improvement Research Department, West Azerbaijan Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Urmia, Iran
همایون کانونی - Field and Horticultural Crops Science Dept., Kurdistan Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Sanandaj, Iran
علی احسان نصرتی - Crop and Horticultural Science Research department, Hamedan Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Hamedan, Iran

     وجود اثر متقابل ژنوتیپ -محیط ایجاب می­کند که عملکرد ژنوتیپ­ ها در دامنه وسیعی از شرایط محیطی مورد آزمایش قرار گیرند تا اطلاعات حاصل بتواند کارایی مربوط به گزینش و معرفی آن­ها را افزایش دهد. بدین­ منظور این تحقیق با استفاده از ۱۱ لاین منتخب از آزمایش های یکنواخت سراسری به­ همراه، ارقام شاهد سارال و آنا و نیز دو لاین پیشرفته در قالب طرح بلوک­ های کامل تصادفی با چهار تکرار و در چهار منطقه سردسیر کشور (مراغه، ارومیه، کردستان و همدان) در سه سال زراعی ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۸ انجام شد. نتایج تجزیه مرکب نشان داد که که اثرات ساده سال، مکان و ژنوتیپ و همچنین اثرات متقابل عملکرد دانه ازنظر آماری معنی داربودند.  تصویر چندضلعی بای پلات نشان داد که ژنوتیپ G۶ در ایستگاه کردستان بیشترین عملکرد را داشت. از طرف دیگر ژنوتیپ G۱۳ در ایستگاه های همدان، مراغه و ارومیه دارای بیشترین عملکرد بود و در ایستگاه کردستان نیز در رتبه دوم قرار داشت که نشان می دهد این ژنوتیپ دارای پایداری عملکردی بالایی در تمامی ایستگاه ها می باشد. رتبه بندی ژنوتیپ ها بر اساس میانگین عملکرد دانه و میزان پایداری در محیط های مورد مطالعه نشان داد که ژنوتیپ ­های G۶، G۴ و  G۱۵پایداری کمتری نسبت به سایر ژنوتیپ ­ها داشتند. در مقابل ژنوتیپ هایG۷، G۹ و G۵ نسبتا پایدارتر از سایر ژنوتیپ ها بودند. هم چنین ژنوتیپ های G۴، G۱۰، G۱۲ و G۶ دارای عملکرد متوسط و نسبتا ناپایدار بودند. ژنوتیپ G۱۵ کمترین عملکرد و پایداری را به ­خود اختصاص داده­بود و از سوی دیگر ژنوتیپ G۱۳ با بیشترین عملکرد به­ همراه پایداری مطلوب شناسائی شد. در انتها مشخص شد که ژنوتیپ شماره ۱۳ با پتانسیل عملکرد بالا و پایداری بیشتر، بهتر از دو رقم آنا و سارال عمل نموده و به عنوان ژنوتیپ نزدیک به ایده­آل معرفی می شود و جهت برنامه های به ­زراعی و آزمایش های تحقیقی تطبیقی می تواند پیشنهاد شود.  

Genotype- environment interaction, GGE Biplot, Stability, اثر متقابل ژنوتیپ- محیط, پایداری, GGE بای پلات