سیده ارحامه فلاح شمسی - Sari Agricultural Sciences and Natural Resources University
همت اله پیردشتی - Sari Agricultural Sciences and Natural Resources University
علی اکبر عبادی - Rice Research Institute of Iran, Agricultural Research Education and Extension Organization (AREEO), Rasht, Iran
مسعود اصفهانی - Faculty of Agricultural Sciences, University of Gilan
محمود رائینی - Sari Agricultural Sciences and Natural Resources University

     امروزه از ویژگی­های ریشه به­عنوان صفات ثانویه در کنار عملکرد دانه برای بررسی پاسخ ارقام برنج در شرایط کم­آبیاری استفاده می­شود. از این رو جهت ارزیابی صفات ریشه ۴۰ ژنوتیپ­ برنج غرقابی در شرایط کم­آبیاری، آزمایشی گلدانی به صورت فاکتوریل در سال ۱۳۹۳ در موسسه تحقیقات برنج کشور (رشت) انجام شد. تیمار آبیاری در دو سطح شاهد (آبیاری مرسوم) و کم­آبیاری از مرحله آبستنی اعمال گردید. نتایج نشان داد که در شرایط کم­آبیاری، طول ریشه از حدود ۴۵ به ۲۸ سانتی­متر، سطح ریشه از ۱۹۰ به ۱۱۷ سانتی­متر مربع و چگالی سطح ریشه نیز از شش به حدود چهار سانتی­متر مربع بر سانتی­متر مکعب کاهش یافتند. میانگین عملکرد شلتوک و وزن خوشه طی این شرایط نیز به ترتیب ۲۵ و ۵/۱۸ درصد کاهش نشان دادند. در شرایط کم­آبیاری، وزن خشک ریشه کاهش و از سویی وزن خشک شاخساره نیز از ۷/۴۲ گرم در شرایط شاهد به ۴/۴۹ گرم در شرایط کم­آبیاری افزایش یافت. گروه­بندی ژنوتیپ­ها براساس صفات مورد مطالعه و به روش حداقل واریانس وارد در شرایط شاهد و کم­آبیاری به ترتیب ژنوتیپ­ها را به چهار و سه گروه تفکیک نمود. در هر دو شرایط، گروه­هایی با عملکرد شلتوک بالاتر مقدار صفات ریشه کمتری داشتند. بر این اساس در گروه سوم ۱۹ ژنوتیپ از جمله خزر، شیرودی و گوهر در شرایط کم­آبیاری ضمن ثبت عملکرد شلتوک بالاتر مقدار صفات ریشه کمتری داشتند. مقایسات گروهی نیز اختلاف معنی­دار ارقام بومی نسبت به اصلاح شده را از نظر صفات وزن خشک ریشه، وزن خشک شاخساره، وزن خوشه و عملکرد شلتوک (به ترتیب حدود ۲۱+، ۱۴+، ۱۹- و ۱۴- درصد) نشان دادند. از­این­رو به نظر می­رسد هرچند بین ژنوتیپ­های مورد مطالعه نیز اولویت اصلاح گیاه تخصیص بیشتر ماده­ی خشک گیاه به اندام­های هوایی در مقایسه با ریشه بوده اما تنوع قابل ملاحظه­ای از نظر نحوه تسهیم ماده خشک گیاه به اندام­های مختلف در شرایط کم­آبیاری وجود دارد.

Cluster analysis, Dry matter Partitioning, Root dry weight to biomass ratio, Root volum, تجزیه خوشه ای, تسهیم ماده خشک, حجم ریشه, نسبت ریشه به زیست توده