محمدرضا نقوی
محمد مقدم
محمود تورچی
محمدرضا شکیبا

به­منظور بررسی واکنش ۲۰ رقم گندم بهاره در شرایط آبیاری کامل (شاهد) و تنش خشکی اعمال شده قبل از مرحله آبستنی، آزمایشی به صورت کرتهای خرد شده بر پایه طرح بلوکهای کامل تصادفی با چهار تکرار در دو سال زراعی ۹۰-۱۳۸۹ و ۹۱-۱۳۹۰ در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز انجام شد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس صفات نشان داد که بین سطوح تنش و همچنین بین ارقام از نظر تمام صفات مورد بررسی اختلاف معنیداری وجود دارد. تنش باعث کاهش معنی­دار عملکرد دانه، اجزای عملکرد، ارتفاع و سایر خصوصیات مورفولوژیک گردید. هم­چنین ارزش خصوصیات فیزیولوژیک در طی تنش کاهش یافت و این کاهش در بین ارقام یکسان نبود. علاوه بر این تحت تنش خشکی مقدار کمی صفات ریشه­ای گیاه در جهت مقابله با شرایط کم آبی افزایش یافت و این افزایش در ارقام متحملتر بیشتر بود. از طرف دیگر، بررسی ضرایب هم­بستگی صفات در شرایط تنش و فاقد تنش نشان داد عملکرد دانه بیشترین هم­بستگی مثبت و معنیدار را در بین اجزای عملکرد با تعداد سنبله در بوته دارد. همچنین دندروگرام حاصل از تجزیه خوشهای، ارقام مورد مطالعه را در هر دو شرایط تنش و بدون تنش در چهار گروه قرار داد. بر اساس نتایج به دست آمده از مقایسات میانگین و تجزیه خوشه­ای ارقام کویر، نیکنژاد، دریا، مغان۳ و مرودشت متحملترین و بهار حساس­ترین رقم در نظر گرفته شدند. بنابراین، به نظر میرسد ارقام اخیر برای کاشت در اراضی که در معرض کمبود آب در انتهای دوره رشدی قرار دارند مناسب باشند.

Cluster analysis, Drought stress, Drought tolerant, Spring wheat, تجزیه خوشه ای, تحمل تنش, تنش خشکی, گندم بهاره